Welke huisdieren kunnen “natuurlijk gedrag” vertonen?

Wat is het natuurlijk gedrag van een huisdier?

Wie in een dierenwinkel is geweest weet dat het ontzettend verleidelijk is om impulsief een schattig klein konijntje aan te schaffen. Maar elke volwassene weet ook dat je heel goed na moet denken voor je zoiets doet. Dat is met de nieuwe wet op komst nog belangrijker, want vanaf 2023 is het verplicht dat een dier zijn natuurlijk gedrag moet kunnen vertonen. Om te voorkomen dat onze 27 miljoen katten, honden, cavia’s en andere huisdieren vanaf dat moment vrij door de straat rennen, is het slim om voor de aanschaf na te denken over wat het natuurlijk gedrag van een dier eigenlijk is.

Waar moet je op letten?

Er zijn verschillende aspecten die daarbij belangrijk zijn om in het oog te houden. Is het dier in de natuur sociaal of leeft het solitair? Met hoeveel soortgenoten leeft het normaal gesproken samen? Ook het gebied dat het dier in de natuur gebruikt is belangrijk. Trekt het in het wild van natuurgebied naar natuurgebied of heeft het genoeg aan een aantal vierkante meter? Jaagt het dier graag of eet het gras of graan? En hoe oud wordt het dier en zit u er dus ‘aan vast’? We gaan deze aspecten langs bij een aantal van de populairste huisdieren in Nederland.

Wat is natuurlijk gedrag van een kat?

Er zijn bijna 3 miljoen katten in Nederland. Deze dieren worden al duizenden jaren gefokt en leven dus niet in de natuur. Maar waarschijnlijk stamt de kat zoals wij die kennen af van de Afrikaanse wilde kat. Deze kat leeft op steppes en savannes in Azië en Afrika. De kat leeft alleen of met een paar familieleden. Met soortgenoten die geen familie zijn kunnen ze overweg, als ze elkaar ook kunnen ontwijken want ze zijn territoriaal en hebben genoeg ruimte nodig om te kunnen jagen.

Het voordeel van een kat als huisdier is dat het niet continu aandacht nodig heeft, het is graag alleen. Maar natuurlijk gedrag voor een kat is ook om een groot gebied af te speuren naar lekkere prooidieren. Het weet niet of het gewenst is in de tuin van de buurvrouw en welke vogelkuikens het beter niet kan eten omdat die bijvoorbeeld een beschermde status hebben.

Wat doet een hond in de natuur?

Natuurlijke honden bestaan eigenlijk niet. De diersoort leeft al zo’n 15.000 jaren samen met de mens en is al die tijd doorgefokt op bepaalde eigenschappen, waardoor het nog maar deels lijkt op de voorouder de wolf. Toch is het officieel dezelfde diersoort want een wolf en een hond kunnen samen nakomelingen krijgen. Er zijn landen waar zwerfhonden niet of weinig worden afgemaakt, waardoor we weten wat natuurlijk gedrag is voor een vrije hond.

Wolven leven van nature in een groep. Het gaat dan vaak om de ouders en hun welpen, en wat oudere broers en zusjes. In het wild levende honden verzamelen zich ook in groepen. Zij leven ook samen met honden die geen familie zijn, en de groep wisselt regelmatig van samenstelling. Wolven zijn roofdieren en jagen als groep. Zo kunnen ze reeën en kleine rendieren vangen. Honden eten vooral aas en afval en jagen ook op kleine knaagdieren zoals konijnen. Een wolf heeft een territorium van tussen de 200 en 2000 kilometer en loopt tussen de 20 en 25 kilometer per dag als hij niet op zoek is naar een nieuw gebied.

Looproute van wolf Naya die door Nederland naar België loopt in 2018, in kaart gebracht door Silvavir

Natuurlijk gedrag voor een hond is dus dat het dier vrij kan rondlopen. Maar kan dat ook rond uw huis? Het gedrag is namelijk ook dat het jaagt op kleine prooidieren, zoals fazant of konijn. En in de stad zorgt een vrij rondlopende hond voor ergernis of is dit verboden. Wolven lopen 25 kilometer per dag, dat zal niet elk hondenras doen. Toch is het goed u af te vragen of u 2 uur op een dag kunt vrijmaken voor een paar wandelingen. Let daarbij ook op uw leeftijd, kunt u dit over tien jaar nog steeds? En omdat honden groepsdieren zijn, en u als baasje onderdeel bent van de groep, kunt u de hond niet of slechts hele korte periodes alleen laten.

Wat is natuurlijk gedrag voor een goudvis?

De goudvis komt uit China en wordt daar volgens de Dierenbescherming al 4.000 jaar gekweekt. Het dier leeft in groepen en vind het fijn om in de bodem te wroeten op zoek naar eten. Wat weinig mensen weten is dat het dier oud kan worden. Normaal is zo’n 20 jaar maar het record staat op 49 jaar. Ook blijven de visjes niet zo klein als ze zijn wanneer je ze koopt. Als ze ruimte genoeg hebben worden ze 40 centimeter groot. Door een goudvis te kopen haal je je dus een flinke verplichting op de hals. Het is geen goed idee om ze in de natuur te dumpen als je ze zat bent. Ze horen niet thuis in het Nederlandse ecosysteem en kunnen soorten die hier wel thuis horen verdringen.

Hoe gedraagt een konijn zich in de natuur?

Konijnen in de natuur leven in grote groepen. Ze graven ondergrondse holen verbonden met gangenstelsels en zoeken boven de grond naar voedsel. Daarbij gaan ze niet veel verder dan 400 meter van de konijnenburcht af. Ze houden van rennen, spelen en samen liggen en elkaars vacht verzorgen. Eten doen ze vooral ’s ochtends en ’s avonds.

Konijnenburcht in Engeland, foto door Oliver Dixon

Een konijn als huisdier heeft dus ook soortgenootjes nodig en moet kunnen graven en rennen. In een grote onbetegelde tuin die het dier naar believen om mag woelen kan dit goed. Als je de dieren opsluit in een hok of kleine ren moeten ze in ieder geval rond de ochtendschemering en avondschemering losgelaten worden.

Wat is natuurlijk gedrag van een kip?

De kip als huisdier stamt af van de bankivahoen of rode kamphoen. Deze hoender woont in groepjes familie in bossen. De dieren slapen in bomen, en scharrelen overdag over de bosgrond. Eten zoeken doen ze de hele dag door de grond los te krabben en die met hun snavel te onderzoeken. Het territorium van een groepje kippen is klein, slechts zo’n honderd vierkante meter.

De kip wordt al duizenden jaren als huisdier gehouden. In die tijd zijn de verschillende rassen door selectie aangepast. Een bankivahoen legt alleen in de lente en zomer eieren. Als ze er genoeg gelegd heeft voor een nest, stopt ze met leggen en gaat ze broeden en na 21 dagen de kuikens verzorgen. Dit proces herhaalt zich in het legseizoen maximaal drie keer. In de herfst en winter legt ze niet, want kuikens kunnen dan niet overleven. Veel kippenrassen zijn zo aangepast dat ze het hele jaar door eieren leggen. Een deel van de rassen zal ook niet proberen deze uit te broeden.

Wat betreft het eieren leggen doen veel kippenrassen hun natuurlijke gedrag dus niet meer. Een legkip die niet broeds wordt kan in een grote tuin gemakkelijk haar overige natuurlijke gedrag vertonen, misschien wel het makkelijkst van alle genoemde dieren. Ze moet gezelschap hebben van meerdere kippen, onbetegelde grond om over te scharrelen, wat struikgewas om onder of in te schuilen voor roofvogels en hete zon en de mogelijkheid om zandkuilen te maken voor een stofbad. Bij een kip die wel broeds wordt is natuurlijk gedrag iets lastiger. Als er geen kuikens uit haar eieren komen (omdat er geen haan is of de eieren zijn weggehaald door het baasje) zal ze vaak na 21 dagen nog broeds blijven, waardoor ze vermagert. Het baasje moet haar dan broedsaf maken en dat zal voor onnatuurlijke stress zorgen. Een kip maakt veel verschillende geluiden die het baasje kan leren herkennen wat zorgt voor een band met het dier.

Bouw een band op met een wild dier

Heeft u geen grote tuin of niet de tijd of conditie om een dier te verzorgen? U kunt er ook aan denken om wilde dieren rond uw huis “tam” te maken. Dit kan heel goed bij vogels, vooral de intelligente vogelsoorten zoals de kauw of ekster. Maar ook bij egels of eekhoorns. Door uit te zoeken wat deze dieren lekker vinden en dit voer aan te bieden komen ze uit eigen initiatief bij u langs. Zorg net als u voor een huisdier zou doen, ook voor dagelijks vers drinkwater en wasgelegenheid of zand voor een stofbad. Ook schuilgelegenheid zoals een paar struiken maakt uw balkon of tuin een aantrekkelijke plek. Zorg wel dat wilde dieren niet afhankelijk van u worden en laat ze hun vrijheid behouden. Op deze manier kunt u een band opbouwen met een dier dat volledig zijn of haar natuurlijk gedrag kan volhouden.

Bron: LIGC, Parool, Dibevo, Dierenbescherming