Veel meer zeehonden verstrikt in afval

Aantal zeehonden verstrikt in afval stijgt

3 zeehonden per jaar verstrikt in afval voor 2010, bijna 8 zeehonden per jaar verstrikt tussen 2010 en 2018, en maar liefst 38 en 37 verstrikte zeehonden in de jaren 2019 en 2020. Het aantal zeehonden dat verwond raakt door zee-afval stijgt hard. Zeehond Tefiti liep diepe snijwonden op door een visnet en vislijn rond haar nek.

Tefiti raakte gewond

Tefiti werd gevonden door een wandelaar, op het strand van Schiermonnikoog. De ingeschakelde zeehondenwacht zag dat het dier medische hulp nodig had. In centrum Pieterburen werd het net losgeknipt en de wond behandeld. Dierenarts en onderzoeker Anna Salazar Casals: “We ontsmetten met betadine en spuiten dan een zinkspray op, dat helpt heel goed. Gelukkig herstellen zeehonden heel snel. Ze is hier nu een maand en mag zaterdag al weer terug naar zee.”

Dood door plastic

Maar voor andere zeehonden loopt een verstrikking niet goed af, zegt Anna. “Het kan zijn dat we een zeehond zien zwemmen, verstrikt in een plastic net. Wij kunnen dan niets doen. Zo’n verstrikking wordt steeds strakker. Hoe strakker, hoe dieper de wond. En die kan gaan ontsteken. Ook kan het zijn dat een zeehond door afval rond zijn voorvinnen niet goed kan zwemmen. Hij vangt dan minder vis en verhongert. En vorige week hebben we een melding gehad van een grijze zeehond die dood was door een verstrikking rond de nek. Een plastic verpakkingsring. Soms zijn de wonden zo vervelend en diep dat wij niets kunnen doen.”

Schrikken van de cijfers

Zeehondencentrum Pieterburen werkt met getrainde vrijwilligers die na een melding gaan kijken op het strand. Ze geven wat ze zien door aan de dierenarts die beslist of een zeehond naar de opvang moet, of juist beter op het strand kan blijven. Soms kan zo’n zeehondenwacht de verstrikking namelijk zelf wegknippen. Om de vrijwilligers goed te informeren vroeg Anna zich af hoeveel verstrikte zeehonden de opvangcentra elk jaar tegenkomen. Ze bekeek de data en schrok. Waren het er voor 2010 nog zo’n 3 per jaar, in 2020 waren het er 37. Vooral de laatste twee onderzochte jaren was een enorme stijging te zien. Anna: “Het is duidelijk: er is iets aan de hand, met de zeehonden en het zee-afval.”

Zeevogels met plastic in de maag

En niet alleen zeehonden hebben last van afval in het water. Sander van Dijk is hoofd programmering en content bij Pieterburen en vertelt over de noordse stormvogel. “97 procent van deze vogels heeft plastic in hun maag. Dat weten we door onderzoek van de Universiteit Wageningen. De vogel leeft 90 procent van de tijd op open zee, en pakt alles wat op het wateroppervlak drijft. Ook afval. Vogels hebben geen kiezen dus slikken het zo door. Het komt dan in de voormaag, maar plastic wordt daar niet verteerd. Daardoor past het niet door het kleine gaatje naar de rest van het verteringsstelsel. Het blijft hangen in de maag, die langzaam gevuld raakt met plastic. De vogel krijgt een vol gevoel, stopt met eten en verhongert. Hele populaties noordse stormvogels zijn aan plastic dood gegaan.”

Bijna genezen Tefiti en meeuw die mee-eet met haar lunch

Meeste verstrikkingen in visnet

Maar hoe komt het afval waar deze dieren in verstrikt raken of van eten in de zee terecht? Volgens Anna raken zeehonden verstrikt in allerlei verschillende soorten afval. “We hebben een zeehond gezien die verstrikt was in een t-shirt. Ook slikken ze vishaken in. Maar 88 procent van het afval waar de dieren in verstrikt raken zijn visnetten of ander visgerei. Of er verschil zit tussen het gevaar van plastic visnetten of visnetten van natuurvezel weten we niet. Dat wil ik in de toekomst onderzoeken. Want als je dat weet kun je tegen visserijen zeggen wat ze moeten doen om schade aan wilde dieren te voorkomen. Het is voor hen ook niet handig als ze een visnet moeten lossen door een zeehond.”

Kapotte visnetten worden in zee gedumpt

Want ja, het is in de visserij normaal om een kapot visnet in zee te gooien, legt Sander uit. “Het mag niet, maar wie controleert het? Niemand ziet wat je op zee doet. Overigens kan een net ook vast komen te zitten aan een wrak onder water. Om je schip te redden moet je dan je visnet wel laten gaan. En er komen ook visnetten uit buurlanden onze kant op drijven. Daarom ligt de hele zee vol plastic: bepaalde stukken zee vallen onder geen enkele wetgeving. Hier is het nog relatief schoon, al blijkt uit onze cijfers dat het steeds erger wordt.”

Betere regels

“Wij vinden dan ook dat er wetten moeten komen die dit probleem tegengaan. Bijvoorbeeld over welk soort materialen je mag gebruiken als visser. Sleepnetten hebben bijvoorbeeld trossen plastic draadjes die gemaakt zijn om als afval in zee te raken. Vispluis heet dat. Maar er bestaat ook biologisch afbreekbaar vispluis. Dit is duurder dan plastic en de overheid zou kunnen helpen door hier geld voor beschikbaar te stellen.”

Kunnen wij als consumenten ook iets doen?

Sander: “Het makkelijkste antwoord is: stop met vis eten, maar dat is niet realistisch. Wij hebben liever dat mensen hun keuzes bewust maken. Vis met een MSC-label moet nog steeds gevangen worden met visnetten die in zee kunnen raken. Het beste zou zijn als iedereen eens mee ging op een vissersboot of zelf zijn vis zou vangen. Dan kun je zien hoe dat gaat. Maar in Nederland slachten we ook niet zelf onze kip. Het is wel leuk om eens een beach-clean-up te organiseren. Dan zie je wat voor afval er op het strand ligt.”

Ook wij eten plastic

“Bewustwording is belangrijk want we onderschatten hoe groot het probleem is. Het plastic dat in zee belandt vindt zich een weg in de voedselketen. Microplastics worden aan het begin van de voedselketen opgenomen, en belanden uiteindelijk op ons bord. Recent is er voor het eerst microplastic in menselijk bloed aangetroffen. Dat is een voorteken. We weten niet wat de effecten zijn van plastic op lange termijn.  We kennen de verhalen van vervuiling door zware metalen en PCB van vroeger. Plastic is het moderne vervuilingsverhaal waarvan we nog niet weten hoe schadelijk het is.”

Beeld: Zeehondencentrum Pieterburen, Riezebosch