Voorkom identiteitsfraude: zo makkelijk komen oplichters aan uw gegevens

Hoe komen criminelen aan uw gegevens?

Op platforms als Telegram worden in verkoopgroepen bundels persoonsgegevens te koop aangeboden. Sommige zelfs gespecificeerd op leeftijd, bank of energiemaatschappij. Hoe meer voorinformatie beschikbaar, hoe beter de truc en hoe groter de kans dat u slachtoffer kunt worden van identiteitsfraude.

Persoonsgegevens worden te koop aangeboden

Voor een paar tientjes tot honderden euro’s worden de gegevens, ook wel leads genoemd, van anderen te koop aangeboden. Hoe meer informatie van een potentieel slachtoffer, hoe duurder die gegevens zijn. Een ‘lead’ van een Nederlandse 65-plusser die bankiert bij de Rabobank is bijvoorbeeld een stuk duurder dan slechts een telefoonnummer. Ook worden er oude en verse leads te koop aangeboden. Een oude lead kan al regelmatig benaderd zijn, dus de kans van slagen is kleiner dan bij een verse lead. Die gegevens worden voor het eerst aangeboden en zijn vaak buitgemaakt door malafide callcentermedewerkers die een klantenbestand hebben gekopieerd bij hun werkgever en vervolgens te koop aanbieden. Omdat die klanten nog niet eerder benaderd zijn voor een fraudetruc, is de slagingskans groter.

Hoe meer voorinformatie er beschikbaar is, hoe geloofwaardiger de truc over zal komen, vertelt ethisch hacker Rik van Duijn. In die handel gaat dan ook veel geld om. Naast persoonsgegevens zijn online ook belscripts en handleidingen te koop. Dat maakt het beangstigend, want zo kan iedereen die kwaad in de zin heeft, deze truc uitvoeren.

Geloofwaardigheid belangrijk

De handel in persoonsgegevens is strafbaar. De hacker, verkoper of koper lopen allemaal het risico tegen de lamp te lopen en veroordeeld te worden voor identiteitsfraude wegens het bezitten van andermans identiteit.

Criminoloog Renushka Madarie geeft aan dat de fraudeurs slim te werk gaan. ‘‘Ze gaan niet voor snelheid, maar voor geloofwaardigheid. Alles om het slachtoffer te overtuigen.’’ Soms wordt een truc door meerdere personen uitgevoerd en worden de taken verdeeld. Zo is er bijvoorbeeld een goede beller, iemand die zijn rekening beschikbaar stelt en een pinner. De pinner en de rekeninghouder lopen het snelst tegen de lamp want die zijn traceerbaar. De gevolgen voor een rekeninghouder, ook wel geldezel genoemd, kunnen groot zijn. Zo stelt strafrechtadvocate Nicolette Heijkant dat zo’n geldezel vaak iemand is die makkelijk manipuleerbaar is en de gevolgen vaak niet overziet. Toch lopen ze het risico door de bank op een zwarte lijst gezet te worden.

Wees alert bij verdachte telefoontjes of mailtjes

Maar hoe groot is de kans dat uw gegevens toegankelijk zijn voor deze oplichters? Eigenlijk moet elke burger zich bewust zijn dat zijn gegevens op straat kunnen liggen. Zo werden begin 2023, 3 hackers aangehouden die de klantenbestanden van veel bedrijven hackten. Vervolgens chanteerden ze die bedrijven forse bedragen te betalen, omdat anders de buitgemaakte gegevens op straat zouden belanden. Het ene bedrijf ging overstag, andere bedrijven weigerden te betalen. De kans dat uw gegevens bekend zijn, is dus aannemelijk. Daarom is het van belang om goed op te letten als u benaderd wordt.

Wordt u benaderd? Let dan hierop

Een oplichter zaait angst door bijvoorbeeld te zeggen dat er een probleem met uw rekening is. Doordat hij zoveel van u weet, kan hij ook vertellen bij welke bank u bankiert, en vaak zelfs uw bankrekeningnummer noemen. Dat verhoogt immers de geloofwaardigheid van de truc. De zogenaamde medewerker van de bank kan er voor zorgen dat uw geld weer veilig wordt gesteld. Of uw bankpas moet omgeruild worden, omdat de oude ‘besmet’ is. Ga hier niet op in. U heeft een oplichter aan de telefoon of aan de deur die uit is op uw geld. Neem bij twijfel zelf contact op met de bank.

Wordt u via Whatsapp benaderd door een familielid of bekende die zegt een nieuw nummer te hebben en u vraagt een paar betalingen te doen? Doe ook dit niet. Bel die bekende op het oude nummer dat u in uw telefoon heeft staan. Dit soort trucs kunnen de criminelen uitvoeren, omdat ze veel informatie van u hebben. Ze halen alles uit de kast om u te overtuigen er wel in mee te gaan. Bedenk daarom goed welke informatie u zelf online deelt. Een combinatie van veel informatie maakt dat uw gegevens geld waard zijn.

Door gebrek aan mankracht en kennis niet elke zaak in onderzoek

Hoewel de impact voor veel slachtoffers groot is, wordt helaas niet elke zaak onderzocht door de politie. Wegens een gebrek aan mankracht en kennis moeten er keuzes gemaakt worden welke zaak wel aandacht krijgt en welke niet. De politievakbonden verklaren aan de redactie van Meldpunt dat ze al jaren strijden voor het aannemen van meer personeel en het bijscholen van de huidige agenten op het gebied van cybercriminaliteit.

Ook Tweede Kamerlid Songul Mutluer (PvdA) deelt die zorgen. “We leven steeds meer online, slaan onze persoonlijke eigendommen op in de cloud en vullen onze gegevens in op talloze websites. Online criminaliteit dient te worden aangepakt. Dat hier de capaciteit en soms zelfs de wet- en regelgeving niet naar is, maakt ons steeds digitaler wordende leven kwetsbaar.” Zij pleit er dan ook voor dat er meer agenten en officieren van justitie aangetrokken worden nu de aanhoudende druk op politie en het Openbaar Ministerie toeneemt. Tot die tijd moet uzelf zoveel mogelijk blijven opletten als u benaderd wordt. En uw gegevens zo veel mogelijk beschermen.

Zo beschermt u uw gegevens

Om zelf uw gegevens te beschermen tegen hackers, is het verstandig om voor elk account een ander wachtwoord te kiezen. Er bestaan wachtwoordmanagers die helpen alle wachtwoorden te onthouden. Ze kunnen ook moeilijke wachtwoorden voor u kiezen. Bedenkt u liever zelf uw wachtwoord? Kies dan eerder voor een wachtwoordzin dan voor een enkel woord. Een zin is namelijk minder snel te kraken. Wilt u weten of uw gegevens betrokken zijn bij een datalek, dan kunt u dit zelf checken. Hoe u dat doet, leest u in dit artikel.

Wat kunt u nog meer doen om identiteitsfraude voorkomen?

• Bewaar om te beginnen uw identiteitsbewijs op een veilige plek. Bewaar geen kopie in uw mailbox, want ook deze kan gehackt worden.
• Voorkom posthengelen door uw brievenbus te beveiligen. Dat kan door een borstel of klep aan de binnenkant te plaatsen. Heeft u een buitenbrievenbus, kies er dan eentje met een goed slot.
• Stel een dubbele verificatie in op uw digitale accounts. U ontvangt dan een extra code per sms of via de app die u moet invullen om te kunnen inloggen.
• Vraagt een verkoper op een online handelsplaats naar uw persoonlijke gegevens? Geef die dan niet. U hoeft uw betrouwbaarheid niet aan te tonen met die gegevens.
• Wees alert wat u online deelt. Heeft u uw rijbewijs gehaald of een identiteitsbewijs verlengd, deel dan geen foto online van dat document.
• Moet u toch een kopie maken van uw identiteitsbewijs? Maak uw BSN-nummer onleesbaar en schrijf op de kopie aan wie u deze verstrekt. Let daarom goed op aan wie u dit doorstuurt, niet iedereen mag hierom vragen. Welke instanties dat wel mogen doen, leggen wij in dit artikel verder uit.
• Vernietig oude papieren en apparaten waarop uw gegevens staan. Oplichters kunnen in uw afval zoeken naar loonstrookjes, jaaropgaven of verzekeringspapieren. Versnipper daarom uw oude documenten en verwijder oude gegevens op uw computer.
• Klik in e-mails nooit op een link. Doet u dat onverhoopt toch, vul dan zeker geen persoonsgegevens in. Deze komen bij de fraudeur terecht.
• Wees alert bij een babbeltruc. Sluit de deur, en zoek hulp bij een derde. In dit artikel geven wij tips hoe u een babbeltruc kunt herkennen.

Toch slachtoffer geworden van identiteitsfraude?

Bent u onverhoopt toch het slachtoffer geworden van identiteitsfraude? Doe dan aangifte bij de politie. Meldt het ook bij het Centraal Meldpunt Identiteitsfraude en de Fraudehelpdesk. Zij kunnen u helpen bij stappen die u moet ondernemen om de schade te beperken. Realiseer u daarnaast dat dit anderen ook kan overkomen. Praat er daarom met anderen uit uw omgeving over. U zult zich gesteund voelen en met uw verhaal kunt u anderen helpen zich te wapenen tegen fraudeurs.

Phishing herkennen doet u zo

(Foto: Shutterstock)