Vaak veel gedoe bij erfenissen van samengesteld gezin: het perfecte testament bestaat niet

Het samengestelde gezin: wie erft wat?

Bij elkaar blijven tot de dood ons scheidt zijn mooie woorden aan het begin van het huwelijk, maar is in de praktijk vaak een stuk weerbarstiger. De tijd dat scheiden een taboe was en getrouwde koppels hoe dan ook bij elkaar bleven, ligt ver achter ons. Tegenwoordig eindigt ongeveer een derde van alle huwelijken in een scheiding. Veel gescheiden stellen hebben kinderen en hertrouwen na een paar jaar weer. Het samengestelde gezin – waarbij in elk geval één van de partners kinderen heeft uit een eerder huwelijk – komen we daarom steeds vaker tegen. Hierdoor ontstaat de vraag: wie erft wat?

Erfenis bij samengesteld gezin ingewikkelder

Het erfrecht is een vrij ingewikkelde kwestie. Het kent veel regels over wie wat erft en in een testament is veel mogelijk. De toename van het aantal samengestelde gezinnen maakt het er ook niet makkelijker op.

De erfenissen bij een samengesteld gezin – waarbij de ouders gescheiden zijn en later hertrouwd – zijn ingewikkelder dan die van een ‘biologisch’ of traditioneel gezin. In principe kunt u zelf bepalen naar wie uw erfenis gaat.

Wettelijke bescherming allereerst voor de achterblijvende partner

De wet schrijft sinds 2003 voor dat de echtgeno(o)t(e) of geregistreerd partner die achterblijft, bescherming krijgt. Voor 2003 konden kinderen hun erfenis meteen opeisen. Daardoor kwam de achterblijvende partner nogal eens in de problemen. Het te verdelen vermogen zit meestal in de woning. De overgebleven partner moest dan het ouderlijk huis verkopen om de kinderen hun erfdeel te betalen.

Kinderen moeten wachten

Sinds 2003 krijgt de langstlevende alle bezittingen van de overledene. Kinderen moeten wachten met het opeisen van hun erfdeel totdat de achtergebleven echtgenoot of geregistreerd partner overlijdt. Het maakt hierbij niet uit of de langstlevende een ouder of stiefouder is.

Samengesteld gezin versus traditioneel gezin

“Een erfenis regelen in een samengesteld gezin is vaak ingewikkelder dan in een traditioneel gezin,” zegt erfrecht-advocaat Joost Diks. “Het erfrecht is gelukkig heel flexibel. U kunt het in veel gevallen precies zo regelen als u wilt. Maar dat u zoveel mogelijkheden hebt, maakt het soms ook lastig kiezen. Eén van de keuzes die u moet maken is tussen bescherming van de langstlevende en zekerheid voor de kinderen. Dit zijn een soort communicerende vaten. Aan de ene kant wilt u de langstlevende goed verzorgd achterlaten en maximale vrijheid geven om zijn of haar leven verder in te richten. Aan de andere kant wilt u de kinderen maximale zekerheid geven over hun erfdeel. Het één gaat vaak niet samen met het ander. Helaas is het niet mogelijk om beide wensen voor 100 procent te vervullen. Uiteindelijk moet u een balans zien te vinden tussen beide belangen.”

Volgens Diks bestaat het ‘perfecte testament’ niet. “Nee, alle situaties zijn verschillend en er zullen altijd mensen zijn die zich benadeeld voelen bij een erfeniskwestie”.

Maar een testament is wel de beste en meest gebruikelijke manier om de erfenis in een samengesteld gezin te regelen. Met een testament kunt u bepalen wie wat krijgt en in welke volgorde. Zo kunt u bijvoorbeeld een deel van uw nalatenschap aan uw kinderen en een ander deel aan uw stiefkinderen nalaten.

Testament verschaft de meeste duidelijkheid

Volgens notaris Lucienne van der Geld, directeur van Netwerk Notarissen, geeft het testament de meeste duidelijkheid over de nalatenschap en erfenis. “Met een testament opgemaakt bij een notaris kunt u een testament persoonlijk maken met alle specifieke wensen erin verwerkt. Het testament geldt uiteraard dan ook als een bindend en wettelijk document bij overlijden. Belangrijk is dan wel om goed van tevoren na te denken over wat u er precies in wilt zetten. Daarvoor zijn er een paar tips om rekening mee te houden.”

Tips voor een testament voor een samengesteld gezin

• Bepaal wat de financiële situatie van uw partner is en op wiens naam het huis staat. Na overlijden bepaalt de wet dat niet zomaar de langstlevende uit het huis kan worden gezet. Regel dat dus goed van tevoren.
• Neem mee hoe uw kinderen omgaan met uw partner. Staan ze op goede voet of zijn er spanningen? Dit is belangrijk om over na te denken, omdat u eigenlijk ook verder moet kijken dan alleen maar de periode direct na uw overlijden.
• Denk na of u ook iets aan uw stiefkinderen na wilt laten. Volgens de wet worden zij niet automatisch meegenomen bij de nalatenschap, maar u kunt er wel zelf voor kiezen om hen er wel bij te betrekken.
• Tot slot is het goed en verstandig om uw wensen ook te bespreken met uw partner en kinderen. “Zorg ervoor dat iedereen op de hoogte is van uw wensen om te voorkomen dat er na uw overlijden ruzie en ergernissen ontstaan,” aldus de notaris.

Eerlijke verdeling over álle kinderen

Dus komt u uit een samengesteld gezin? Dan is het juist heel belangrijk om een goed en gedegen testament op te (laten) stellen. Met een testament kunnen ouders vastleggen hoe de erfenis eerlijk wordt verdeeld over álle kinderen. Zo blijft de verdeling gelijk, ongeacht wie als eerste overlijdt. Het opstellen van een testament voorkomt dat één groep kinderen wordt benadeeld en zorgt voor rust en duidelijkheid. Ook kunt u alvast een deel van uw erfenis reserveren voor uw (klein)kinderen.

Zoals gezegd hierboven, kunnen erfenissen een bron van ellende vormen. Luister in dat verband nog eens naar de MAX/NPO 5-podcast We hebben ruzie. Daarin gaan journalisten Elles de Bruin en Jantine Stoel op zoek naar de oorsprong van familieruzies en de oplossing ervan. Ook scheidingen, uitvaarten en rouw, met alle gevolgen van dien, komen aan de orde.

(Bron: Erfwijzer, NOVEX, Infotaris. Foto: MAX)

Zelf bepalen naar wie uw erfenis gaat? Dat regelt u zo bij testament