Na burgerinitiatieven komen er nu ook burgerberaden over thema’s die leven
Lokale burgerinitiatieven over bijvoorbeeld ouderenzorg en de bouw van seniorenwoningen bestaan al een tijdje. Het burgerberaad is een nieuwe loot aan dezelfde boom. Daarbij brengt een representatieve afspiegeling van de inwoners van een stad of dorp advies uit over een thema dat leeft in de samenleving. Utrecht loopt voorop met een burgerberaad over de jaarwisseling 2024-2025.
Wat is een burgerinitiatief?
Burgerinitiatieven bestaan al een tijdje op lokaal niveau. De terugtrekkende overheid juicht dit soort initiatieven toe, maar het betekent vaak dat bewoners hard voor hun zaak moeten knokken. Zo gebeurt dat burgers zelf willen gaan zorgen voor voorzieningen in hun gemeente, omdat die te weinig doet. De initiatiefnemers richten bijvoorbeeld zelf een buurthuis op of houden een bepaald restaurant draaiend. Soms nemen zij het initiatief tot het bouwen van zorgwoningen. Uiteraard moet dit allemaal passen binnen de wettelijke regels en gemeentelijke vergunningen. Gemeentes en zorgverzekeraars spelen ook een rol in het financieel rondmaken van dergelijke bewonersplannen.
Eerder dit jaar heeft Meldpunt in een uitzending aandacht besteed aan een voorbeeld van een burgerinitiatief dat goed werkt. In Austerlitz, een dorpje onder de rook van Zeist, heeft geheel tegen de trend in geen leegloop plaatsgevonden door afnemende gemeentelijke zorgvoorzieningen. Integendeel: de gemeenschap blaakt weer van levenslust door een burgerinitiatief. Zo zijn er zorgwoningen en een dorpshuis gebouwd rond het Dorpsplein. Ook is een failliet restaurant (te zien op de foto boven dit artikel) weer heropend. Gemeente en bewoners hebben elkaar gevonden door de communicatielijnen open te houden en naar elkaar te luisteren.
Ook op landelijk niveau
Ook op landelijk niveau bestaan er burgerinitiatieven. Elke burger met de Nederlandse nationaliteit van 18 jaar en ouder mag een onderwerp voordragen voor behandeling door de Tweede Kamer. Voorwaarde is dat deze burger wel medestanders heeft voor zijn voorstel voor een nieuwe wet of juist om een bestaande wet aan te passen of in te trekken. Daartoe moeten er eerst 40.000 handtekeningen worden opgehaald. Digitale steunbetuigingen gelden ook bij een burgerinitiatief, zegt het reglement. Voorwaarde is wel dat het voorstel niet indruist tegen de Grondwet.
Wat is een burgerberaad?
En toen was daar ineens het burgerberaad. Dit is een vrij nieuwe vorm van democratie. Wederom is er een goed voorbeeld van te vinden in dezelfde buurt als hierboven, ditmaal in de gemeente Zeist zelf. Daar vond het eerste burgerberaad plaats in 2021. Maar liefst 150 Zeistenaren, uit alle lagen van de bevolking, kwamen met 40 voorstellen om de gemeentelijke begroting sluitend te krijgen. Dit jaar gaan ze praten over de viering van de jaarwisseling. Controversiële thema’s gaan ze daarbij niet uit de weg. Ook niet de vraag “wel of geen vuurwerk?” Het moet namelijk voor iedereen leuk blijven.
Utrecht is eerste grote stad met adviserende burger
De gemeente Utrecht heeft dezelfde vraag over een passende viering van oud en nieuw 2024-2025 voorgelegd aan het nieuwe burgerberaad: “Hoe kan de jaarwisseling een feest van iedereen zijn?” Daartoe zijn 2.000 bewoners uitgenodigd, een representatieve dwarsdoorsnede van de bevolking waar na loting 100 ‘raadsleden’ overblijven. Diversiteit is gewaarborgd: alle leeftijdscategorieën vanaf minimaal 14 jaar zijn vertegenwoordigd, maar ook alle denkbare achtergronden. Voor migranten zijn er tolken beschikbaar, voor ouders kinderopvang. Deelnemers krijgen een bedrag van 400-500 euro.
Hiermee is Utrecht de eerste grote stad die zich serieus waagt aan een burgerberaad. Het idee om dit initiatief in het leven te roepen is er gekomen na een bijna unaniem aangenomen motie in de gemeenteraad. De discussie in het burgerberaad zal gevoerd worden onder een onafhankelijke gespreksleider, die geen gemeenteraadslid, collegelid of stadsambtenaar is. En voor wat betreft de haalbaarheid van het advies van het burgerberaad, zegt wethouder Eva Oosters tegen regionale omroep RTV Utrecht: “De enige reden waarom een advies mag worden afgeschoten is als het juridisch, financieel of praktisch niet haalbaar is.”
Komen er nog meer burgerberaden?
Of deze nieuwe vorm van democratie verder in het land uitgerold gaat worden, bestaat veel enthousiasme. Na een eerder mislukking in Amsterdam vanwege te weinig tijd en geld, staan steden als Leiden (energietransitie) en Rotterdam (klimaatbeleid) te trappelen om burgerberaden in te voeren. In een land als Ierland zijn burgerberaden al 10 jaar bekend. Zelfs een bijzonder controversieel thema als het abortusbeleid is al besproken door dit adviesorgaan.
(Foto: MAX)