Dit kunt u doen om financieel misbruik te voorkomen

Grote schade

Bankrekeningen worden geplunderd, persoonlijke bezittingen verdwijnen, en soms weten daders complete woningen en erfenissen binnen te hengelen. Financieel misbruik leidt tot duizenden of honderdduizenden euro’s schade en komt steeds vaker voor. In een uitzending van Meldpunt uit september 2019 roepen deskundigen op om hiertegen maatregelen te nemen. Maar wat kunt u doen om uzelf en anderen tegen financieel misbruik te beschermen? In dit artikel geven we u advies.

Welke vormen van financieel misbruik bestaan?

Het helpt om te weten op welke manieren ouderen slachtoffer worden van financieel misbruik. We geven wat voorbeelden. Soms worden geld, sieraden en goederen weggenomen of stiekem verkocht, zonder dat het slachtoffer het door heeft.

‘Beheer’ geldzaken
Plegers van financieel misbruik krijgen vaak toegang om alle geldzaken van het slachtoffer te mogen regelen. Dan hebben ze bijvoorbeeld toegang tot pinpassen en bankrekeningen, inclusief wachtwoorden en codes. Het slachtoffer heeft vaak bijna geen zicht meer op de eigen administratie. Vervolgens haalt de dader geld van de rekeningen, of doet deze op naam van het slachtoffer aankopen.

Zorggeld stelen
Ondertussen krijgen slachtoffers soms niet alle zorg en hulpmiddelen die ze nodig hebben. Want dat kost geld, dat de pleger liever achterover drukt. Soms gebeurt dit ook met geld uit een persoons gebonden budget (pgb). Een oudere krijgt dan geld voor zorg, maar de zorg wordt hem of haar onthouden.

Er vandoor met de erfenis
Met een volmacht kan het zelfs gebeuren dat woningen of ander onroerend goed worden verkocht en de opbrengst in de zakken van de plegers verdwijnt. In de ergste gevallen weten daders hun slachtoffers zo zeer in te palmen dat die hun testament wijzigen, waarna de pleger er vandoor kan gaan met (een deel van) de erfenis.

Deze mensen lopen extra risico

Ouderen in een kwetsbare situatie, en dat geldt vaak voor 80-plussers, lopen meer risico. Denk aan mensen die kampen met lichamelijke en mentale beperkingen, die alleen wonen en eenzaam zijn. Wie een klein netwerk heeft, kan makkelijker afhankelijk worden van 1 persoon voor basisbehoeften als eten of zorg. Van de slachtoffers is het merendeel vrouw. Dat komt doordat in veel traditionele relaties de man geldzaken en administratie doet. Als die wegvalt, zijn vrouwen op dit gebied kwetsbaarder.

Zo voorkomt u dat u zelf slachtoffer wordt

Een goede optie is het opstellen van een levenstestament. Hierin is vastgelegd wie geldzaken mag regelen als de betrokkene dat zelf niet meer goed kan, en ook wie daar toezicht op houdt. Niet zelden worden ouderen kaalgeplukt door mensen die zich slinks tot gevolmachtigde of bewindvoerder laten benoemen. Dat is bij een al eerder vastgelegd levenstestament veel lastiger en kan veel vormen van uitbuiting voorkomen.

Sociaal netwerk
Wat ook helpt is een sociaal vangnet, dus regelmatig contact met verschillende familieleden, vrienden, buren en kennissen. Dat maakt minder eenzaam en kwetsbaar.

Geen toegang pinpas
Als iemand anders boodschappen of andere aankopen mag doen, geef dan niet zomaar toegang tot uw eigen bankrekening, pinpas en pincode. Open een 2e bankrekening als ‘boodschappenrekening’. Hierop plaatst u een beperkt tegoed en aparte pinpas met betaallimiet. Zo kan ook altijd worden getraceerd wie er heeft gepind of betaald. Blokkeer ook de mogelijkheid om rood te staan. Dan kan ook daar niemand misbruik van maken. Maak zoveel mogelijk geld over naar uw spaarrekening, dan kan er minder makkelijk geld van de gewone bankrekening worden gehaald. Beheer de spaarrekening ook zo veel mogelijk zelf. Mocht een derde u helpen met internetbankieren, zorg er dan voor dat alleen de betaalrekening zichtbaar is. Blijf tot slot papieren bankafschriften ontvangen en controleren of download deze van internet.

Lokale allianties
Op de website financieel veilig ouder worden vindt u nog meer informatie, ook over de ‘Lokale Allianties Veilig Financieel Ouder Worden’. Daarin werken professionals en instanties, zoals notarissen, banken, huisartsen, politie en zorginstellingen samen tegen uitbuiting van ouderen. Er zijn inmiddels allianties door het hele land, van Groningen tot Zuid-Limburg en van Delft tot Dalfsen.

Vermoedens van uitbuiting? Kom in actie.

Schade en verdriet door uitbuiting van ouderen kan worden voorkomen of beperkt, als mensen uit de omgeving onraad ruiken en aan de bel trekken.

Daders in de cel
Hoe belangrijk dat is, blijkt wel uit een pijnlijke strafzaak in het Groningse Haren. In het voorjaar van 2019 veroordeelde het gerechtshof in hoger beroep een stel tot 18 maanden cel wegens uitbuiting van een hoogbejaarde en dementerende vrouw. De vrouw, die 95 jaar was toen de politie lucht kreeg van het financieel misbruik, is in de loop der jaren zeker 3 ton afgetroggeld. Het stel beheerde de financiën van het slachtoffer, maar dacht vooral aan zichzelf.

Verwaarlozing
De zaak kwam aan het rollen toen buren aan de bel trokken. ‘Mevrouw verkommerde, alleen in haar huis. Ze mocht van het stel niet naar de kapper of pedicure en had geen warm water om zich te wassen. En ondertussen leefde het stel er op los van het geld van mevrouw’, zegt een van de buren, die niet met haar naam genoemd wil worden. Haar identiteit is bij de redactie van Meldpunt bekend.

Spullen kopen
Volgens de buurvrouw declareerde het stel langdurig vette rekeningen voor verzorging en administratie. Van het geld van de hoogbejaarde vrouw kocht het stel ook allerlei spullen, zoals scooters en tuinmeubels die zij verscheepten naar een vakantiehuis in Italië. ‘Echt vreselijk misdadig. Dit zijn gigantische boeven’, aldus de buurtbewoonster.

De buurt in actie
Volgens haar had de uitbuiting nog jaren kunnen doorgaan als de buurt niet in actie was gekomen. ‘Toen er geen geld meer was, wilde het stel mevrouw zelfs tegen haar zin naar een verpleeghuis brengen. Dan konden ze haar huis verkopen en de opbrengst daarvan inpikken. Dat hebben we gelukkig kunnen voorkomen.’ Het slachtoffer zelf is in juni 2015 op 98-jarige leeftijd overleden.

Zo herkent u financieel misbruik bij anderen

Om in actie te komen moet u het misbruik natuurlijk eerst herkennen. Er is een aantal signalen waaraan u financieel misbruik van anderen kunt herkennen. Ouderen die worden kaalgeplukt, hebben vaak moeite om te voorzien in gewone levensbehoeften. Ze hebben een lege koelkast, amper toiletspullen en weinig of versleten kleding. De woning kan er onverzorgd uitzien. Ook kunnen ze niet goed verklaren dat er spullen weg zijn, een bankpas, of contanten. Geldgebrek wordt ook zichtbaar door een betaalachterstand voor energie of verzekeringen. Liggen er aanmaningen in de bus of wordt de telefoon, het gas of de elektriciteit afgesloten? Als iemand weigert om informatie te geven over financiële omstandigheden, vooral wanneer de vermoedelijke dader dit weigert, kan ook dit een signaal zijn.

Financieel misbruik bij anderen melden

Heeft u vermoedens van uitbuiting? Probeer het gesprek aan te gaan met de betrokkenen. Of meld uw vermoedens bij een huisarts of bij Veilig Thuis. Wilt u meer weten over wat u kunt betekenen? Op ikvermoedhuiselijkgeweld.nl kunt u terecht voor meer informatie en tips, ook om bij signalen van financieel misbruik het gesprek hierover aan te gaan met betrokkenen.

Zo herkent u een babbeltruc en voorkomt u oplichting

(Bron: Archief, Rijksoverheid, Veilig Thuis, Financieel Veilig Ouder Worden. Foto: Shutterstock)