Is zwemmen in ijskoud open water gezond?
De afgelopen 2 jaar zijn er steeds meer mensen die ook in de winter zwemmen in kanalen of meren. Maar is zwemmen in ijskoud water wel gezond? Jim Jansen, schrijver van het boek “Zwemmersgeluk”, en hoogleraar Wouter van Marken Lichtenbelt beantwoorden deze vraag.
Gezondheidsdip
Zwemclub De Grindgatzwemmers in Maastricht krijgt er de laatste tijd veel leden bij. Ze zwemmen een paar keer per week in grindgaten en plassen. Mensen zoeken wanneer de zwembaden dicht zijn door een lockdown naar een alternatief om fit en gezond te blijven. De Grindgatzwemmers zwemmen in een wetsuit tussen de 1500 en 3000 meter. Daarna nemen ze een “gezondheidsdip” zonder pak. Ze zeggen dat het koude water gezond is.
Zwemmersgeluk
Dezelfde klanken zijn te horen bij Jim Jansen, schrijver van Zwemmersgeluk. “Het is bewezen dat het echt zo is: dat koude water is goed voor je lichaam en geest,” zegt hij enthousiast. In het dagelijks leven is Jansen hoofdredacteur van maandblad New Scientist. “Dat uitsluitend dippen in het water, wat je veel ziet, is leuk. Maar dat zwemmen geeft je pas écht een kick.” Hij doet al sinds ver voor corona aan open water zwemmen. “En ik ben al die tijd niet ziek geweest.”
We moeten lichamelijk actief blijven
Zijn boek maakte hij met fotograaf en ijszwemmer Kjeld de Ruyter. Gemiddeld 4 keer per week gaan ze te water. In hun boek onderzoeken ze wat zwemmen in de kou doet met lichaam en geest. Antwoorden komen er onder anderen van Erik Scherder. Deze hoogleraar neuropsychologie vindt dat we lichamelijk actief moeten blijven. De geest blijft daar helder bij. De verleiding om te Netflixen is te groot voor jong en oud. “In die twee jaar pandemie gaat het geen moment over voeding en beweging. Dat is slecht voor jongeren én ouderen,” vult Jansen aan.
Wetenschappelijke experimenten in de kou
De geest heeft er dus baat bij volgens Scherder. Maar krijgt ook ons lichaam echt een opkikker van koud water zoals Jansen beweert? We leggen de vraag voor aan Wouter van Marken Lichtenbelt, hoogleraar Ecologische Energetica en Gezondheid aan de Universiteit van Maastricht. Hij doet onderzoek naar hoe het menselijk lichaam reageert als het regelmatig wordt blootgesteld aan kou. Allereerst geeft hij aan hoe hij de experimenten aanpakt. De proefpersonen zitten in een milde koude lucht van 15 graden in het laboratorium. Dat doen ze 3 tot 6 uur lang.
Gunstige effecten op de stofwisseling, hart en bloedvaten
Van Marken Lichtenbelt verwacht dezelfde effecten bij de zwemmers in het ijskoude water, maar dit moet wel worden uitgezocht. “De milde kou van onze testen heeft gunstige effecten op de stofwisseling. De kwaliteit van de gezondheid gaat omhoog,” zegt hij. “Het kan ook gunstig zijn voor hart en bloedvaten. De weerbaarheid tegen kou gaat omhoog. Maar je moet het wel regelmatig doen. Als je het even snel doet kan het omgekeerde gebeuren. Dan kan bijvoorbeeld je bloeddruk tijdelijk sterk omhoog gaan. Het is net als met voor de eerste keer hardlopen. Dan ga je er qua conditie ook niet meteen op vooruit. Daar is training voor nodig. Net zo kun je je temperatuurgevoeligheid trainen. Als je gewend raakt aan de kou, gaat je weerbaarheid er op vooruit.”
Winnende combinatie van kou én bewegen
Tot slot zegt hij dat het wel verschil maakt dat de zwemmers in echt heel koud water zijn. Zijn proefpersonen zitten in een laboratorium in de koude lucht, niet in het ijskoude water. Dat is een ander uitgangspunt. “Maar de zwemmers hebben wel een wetsuit aan. Dus voelen ze de kou minder. En ze zijn wel lichamelijk actief. Daar worden ze ook warmer van. Het is vooral die combinatie van kou én bewegen die het lichaam goed doet.”