Hoe goed zijn afslankmiddelen als Ozempic, Wegovy en Mounjaro? Worden ze vergoed uit het basispakket?

Hoe werken afslankmiddelen?

Deze afslankmiddelen vallen onder de medicijnengroep die GLP-1 receptor agonisten heet. GLP-1 is een lichaamseigen hormoon, dat er onder anderen voor zorgt dat de persoon zich ‘minder vol’ voelt. De trek of eetlust neemt af. Het verhoogt de insulineproductie in het lichaam en daarom is het in eerste instantie bedoeld voor diabetespatiënten. Maar ook als afslankmiddel blijkt het goed te werken.

Geschiedenis van afslankmiddelen

In 2005 is Exendin-4 (Exenatide/ BYETTA) het eerste GLP‐1-medicijn in de historie, dat de FDA (Food and Drug Administration) goedkeurt in de VS. In Europa stort het Deense bedrijf Novo Nordisk zich op dit marktsegment. Saxenda is het eerste door hen ontwikkelde afslankmiddel, dat ze op de markt brengen, maar dan wel als medicijn voor diabetespatiënten, niet als afslankmiddel. Het leidt tot een gewichtsverlies van maximaal 8-10 procent per jaar. Dat is veel, maar is op dat moment nog niet voldoende om de discussie op gang te brengen of dit medicijn eventueel in de toekomst ingrepen als maagverkleiningen kan vervangen.

Het volgende product dat het bedrijf lanceert is Ozempic, dat wel 12-16 procent gewichtsverlies kan opleveren per jaar. Dat maakt de vraag al iets opportuner wat de toekomst is van operaties. Het succes van afslankmedicijnen wordt versterkt nadat bekende personen bewijzen dat het werkt. Wie herinnert zich niet Kim Kardashian die flink afvalt om de jurk van Marilyn Monroe te kunnen passen? En ook Elon Musk propageert het gebruik van het middel Wegovy op zijn eigen sociale media X.

Wat zijn de richtlijnen voor operaties?

Om deze vraag te beantwoorden, wanneer u in aanmerking komt voor een operatie, kijkt men naar het BMI. Dat staat voor Body Mass Index. Die laat zien of u een gezond gewicht heeft in verhouding tot uw lengte. Operaties kunnen plaatsvinden bij:

• Een BMI gelijk aan of hoger dan 40, zonder dat er co-morbiditeiten zijn. Dat zijn aandoeningen die gerelateerd zijn aan obesitas. In Jip en Janneke-taal: obesitas zonder speciale bijverschijnselen.
• Een BMI gelijk aan of hoger dan 35 met 1 van de co-morbiditeiten, bijvoorbeeld hoge bloeddruk, hoog cholesterolgehalte, slaapapneu, maagzuur reflux.
• Een BMI gelijk aan of hoger dan 30 met diabetes 2.

Welke afslankmiddelen zijn er op de markt?

Zoals gezegd zijn de Denen van Novo Nordisk de wegbereiders van de afslankmiddelen. Zij brengen de merken Saxenda, Ozempic en Wegovy op de markt. Die laatste 2 genoemde medicijnen zijn exact dezelfde, maar in een andere verpakking. Wegovy is alleen 4 keer zo duur als Ozempic. Hoe komt dat? Ozempic is officieel voor diabetes maar werkt ook als afslankmiddel, terwijl Wegovy officieel voor obesitas is bestemd. Daar moet de markt dan meer voor betalen. Maar het stofje erin is dezelfde. Meldpunt hoort dat er zo een zwarte markt voor Ozempic dreigt. Het is immers niet ondenkbaar dat sommige diabetespatiënten een handeltje beginnen met hen voor wie Wegovy te duur is. Dit aspect laat programmamaker Filemon Wesselink zien in De Prikpen, een uitzending van Powned over de hype rond afvallen met diabetesmedicijn Ozempic.

Inmiddels is er ook een Amerikaans afslankmiddel, Mounjaro van het bedrijf Eli Lilly, dat in korte tijd is uitgegroeid tot een beursgigant op Wallstreet. De markt is groot genoeg voor deze 2 concurrenten. Intussen zijn er ook geen tekorten meer in de productie. Als binnen 10 jaar het patent van Novo Nordisk afloopt, staan Chinese producenten al klaar met hun product.

Hoe gebruik je deze medicijnen? Zijn er bijwerkingen?

Op dit moment kan de gebruiker van deze medicijnen ze met een prikpen injecteren. Dat gebeurt uiteraard volgens een bepaalde dosis. Een pilvariant van deze middelen is al ontwikkeld en moet binnen afzienbare tijd op de markt komen. Elk medicijn heeft zo zijn bijwerkingen. Afslankmiddelen zijn hier niet van uitgesloten. Bekende bijwerkingen zijn misselijkheid, overgeven, diarree en lage bloedsuikers. Overigens werkt het niet voor iedereen, die deze middelen gebruikt. Politicus Frans Timmermans kan hier over meepraten. Hij heeft openhartig verteld dat hij daarom alsnog is gegaan voor een maagverkleining.

Zijn deze middelen op recept?

Het gaat in alle gevallen om receptplichtige medicijnen. Waarom is dat? Het is zaak dat artsen in de gaten houden hoe deze medicijnen worden gebruikt. Er zit een bepaalde opbouw aan van 4 weken met de prikpen. De dosis moet geleidelijk aan worden opgevoerd, niet in 1 keer de maximale hoeveelheid. Bij het tekort aan deze medicijnen in 2024 zijn artsen zeer zorgvuldig omgegaan met het voorschrijven ervan.

Worden deze middelen vergoed?

Saxenda (van Novo Nordisk) zit al in het basispakket. Daarnaast wordt ook het afslankmiddel Mounjaro (van Eli Lilly) vergoed, maar alléén voor diabetespatiënten. Ook Ozempic komt alleen voor vergoeding in aanmerking in het geval van diabetes, maar niet voor afvallen. Het Zorginstituut Nederland is huiverig voor vergoeding van afslankmedicijnen in het basispakket om 2 belangrijke redenen:

• Onzekerheid over lange-termijneffecten van sommige afslankmiddelen, zoals Wegovy.
• Hoge kosten voor de samenleving: de nieuwste afslankmedicijnen zijn erg duur (enkele honderden euro’s per maand). Als ze breed worden vergoed, zou dit een enorme financiële last betekenen voor het zorgstelsel, berekend op wel 1,3 miljard euro per jaar.

Gevaar voor een groeiende gezondheidskloof

Het radioprogramma Nieuwsuur (NPO Radio 1) besteedt op 27 januari 2025 aandacht aan afslankmiddelen. Dat er niet altijd een vergoeding is voor het gebruik van deze middelen werkt een gezondheidskloof in de hand. Wie rijk is, kan zich meer permitteren. Klinieken die voorheen vooral in maag verkleinende operaties waren gespecialiseerd, bieden nu ook een injectieprogramma aan. Datzelfde doen ook diverse botoxklinieken. Aangezien obesitas zich vaak voordoet bij mensen met weinig geld, zorgt dit voor een alsmaar verder uitdijende gezondheidskloof.

Er is dus nog wel een lange weg te gaan, te meer omdat het RIVM berekent dat het percentage met overgewicht in Nederland in 2050 naar 64 procent groeit. De afslankmiddelen voorzien duidelijk in een grote behoefte.

Economische bijwerkingen

Het AD constateert enkele opvallende maatschappelijke en economische bijwerkingen van afslankmiddelen. In Amerika zijn er al mensen die naar de juwelier gaan om hun trouwring te laten verkleinen. En lichtere passagiers betekent ook minder kerosine in vliegtuigen. Sportscholen zullen bezoekers blijven trekken. Want afslanken betekent ook vaak spierafname. Dan blijft een beetje bijtrainen een vereiste. De meeste mensen die afslanken, stappen tegelijkertijd over op een gezondere leefstijl, die ze lang willen volhouden. Misschien kunt u in dit artikel daar nog enige inspiratie over opdoen.

(Bron: Zorginstituut Nederland, RIVM, AD, De Telegraaf, Nieuwsuur NPO Radio 1, archief. Foto Shutterstock)

Een gezonde leefstijl volhouden: zo doet u dat