Een IC-opname is traumatisch, dit ziekenhuis bedacht iets dat helpt
Dagen, soms weken liggen mensen met corona op de intensive care (IC). In een kunstmatige coma, aan de beademing. Dat is een zeer traumatische ervaring, ook voor familie, waarvan de verwerking jaren kan duren. In Groningen heeft het ziekenhuis iets bedacht wat helpt. De hoofdverpleegkundige legt uit hoe het werkt, en hoe familie mee kan doen.
Geen schim meer
Op de afdeling intensive care (IC) van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) zijn de voorbije weken tientallen coronapatiënten behandeld. Als ze daaruit komen zijn de patiënten vaak een schim van zichzelf. Ze zijn verslapt en hebben een trauma, vaak net als hun familieleden.
Dagboek & foto’s als medicijn
Een deel van dat trauma op de IC ontstaat door het gat in de beleving van patiënten. Van de heftigste periode uit hun leven hebben ze geen herinnering. Heel bewust houden de verpleegkundigen op de IC van het UMCG daarom een dagboek bij voor alle patiënten. Ze noteren niet alleen in tekst hoe het met de patiënt gaat. Ze maken ook foto’s, en plakken die in. Hoe de patiënt erbij ligt, aan de beademingsapparatuur, een foto van infusen in handen.
Gat in de tijd
Confronterend. Maar ook helend en helpend bij nazorg en verwerking, vertelt Carla Veldhuis. Zij is hoofdverpleegkundige van het UMCG. ‘De patiënt gaat, als hij herstelt, weer verder. Maar hij is een deel van zijn verblijf op de IC kwijt. Zeker als hij dagenlang in slaap wordt gehouden wanneer de slang in de keel gaat voor kunstmatige beademing. Het gat in de tijd kan soms jaren later nog vervelende gevolgen hebben.
‘Gek van dat geluid’
‘Het leidt ertoe dat mensen een deel van hun herinnering kwijt zijn, of een vervelende of niet kloppende herinnering hebben. Dan zeggen ze bijvoorbeeld naderhand: “Ik dacht dat ik een een zwembad lag, met allemaal gekke geluidjes en bliepjes. Ik werd gek van dat geluid”. Die bliepjes en piepjes blijken de geluiden te zijn geweest van infuus- en medicijnpompen. En niks van een zwembad.’
Trauma, van vliegramp tot moord
Er zijn meer ziekenhuizen die het zo goed doen als in Groningen, weet Herman de Mönnink. Hij is traumapsycholoog en verliestherapeut. Hij staat al jaren slachtoffers van ongevallen en rampen bij en hun naasten en nabestaanden. Denk aan moord- en doodslag, verkeersongevallen, maar ook van suïcide, natuurrampen als de tsunami van 2004, en vliegrampen, zoals de Tripoliramp van 2010.
Onbeantwoorde vragen
De Mönnink waarschuwt dat corona-slachtoffers na de IC nog jaren kunnen blijven lijden aan trauma. Of juist pas na jaren. ‘Die trauma’s kunnen voortkomen uit onbeantwoorde vragen. Heeft iemand pijn gehad, hoe lag hij erbij? Mensen kunnen er depressies of angsten door ontwikkelen. Als ze teruggaan naar dat leed krijgen ze antwoorden en kunnen ze verder.’
Landelijke richtlijn nodig
Het is nog geen standaard praktijk op elke IC dat er van patiënten foto’s worden gemaakt, voor later. De Mönnink pleit voor een landelijke richtlijn, ook in verpleeg- en verzorgingshuizen. ‘Je hoeft de foto’s niet te bekijken. Maar het is wel belangrijk dat ze er zijn, als de patiënt of naasten er later behoefte aan hebben. Je kunt het later nooit meer inhalen.’
Beeld van de IC, zelf maken?
En als de zorginstelling geen foto’s maakt? De Mönnink: ‘Maak ze dan vooral zelf. Of laat ze maken.’ Want dat is in tijden van corona een extra complicatie: de familie kan mag wegens besmettingsgevaar niet of amper bij hun zieke dierbare. ‘Ook de familie zit bij corona met een gat in de beleving. Al helemaal bij overlijden. Dat kan leiden tot verstoorde rouw. Beelden en verhalen daarbij kunnen achteraf dan ook nabestaanden heel erg helpen.’
Na de IC, zorg voor gezin en familie
Ook familieleden kunnen door IC-opnames een post-traumatisch stresssyndroom krijgen. Daarom moeten ook zij hulp krijgen. Dat zegt Marie Louise Luttik, lector Familiezorg aan de Hanze Hogeschool in Groningen. Ze was aanspreekpunt bij nazorg aan Brabantse corona-patiënten na opname op de IC in Groningen.
Familie deelt in trauma na IC
‘Familieleden krijgen iemand thuis die nog lang klachten kan hebben. Die misschien niet meer aan het werk komt. Er kunnen geldproblemen ontstaan. Iemand kan niet meer sporten. Kan niet meer dezelfde vader of moeder zijn. Niet meer helpen bij het huiswerk, omdat dat in het hoofd niet meer lukt. Opeens zijn gezinsleden mantelzorger. Dat is heel heftig. De familie deelt in het trauma. Dat kan leiden tot scheidingen en overspannen mantelzorgers.’
Luttik pleit voor wat zij noemt een ‘familiebenadering’, met diverse hulpverleners en therapeuten die samen een gezin of familie bijstaan, na de IC. ‘Dat brengt kosten met zich mee. Maar ik denk dat die lager zijn dan de kosten en het leed die je ermee uitspaart.’
Informatie, tips & links
Een goed startpunt voor nazorg is het Medisch Maatschappelijk Werk in het ziekenhuis zelf. Dat helpt patiënten na een opname het leven weer op te pakken. Steek ook uw licht op bij de organisatie voor ex-IC-patiënten, IC Connect. Op de website vindt u veel informatie. Bijvoorbeeld over terugkomdagen op de IC. Of IC-café’s, voor informatie en lotgenotencontact. Dat laatste kan ook via een besloten Facebookgroep van IC Connect. Die vindt u hier.
Handen niet kunnen optillen na IC-opname: “Ik weet nu hoe het is om 90 te zijn”