Dit zijn de 10 grootste misvattingen over de overgang

1. De overgang bestaat vooral uit opvliegers

De overgang is meer dan opvliegers, maar vrouwen weten vaak niet wat er nog meer bij hoort. Bijvoorbeeld: heel veel bloedverlies, stemmingswisselingen, slecht slapen, verminderde concentratie, gewrichtsklachten, burn-out, depressie, tintelingen, klam, niks meer leuk vinden, twijfelen, migraine, concentratieverlies, haaruitval, prikkelende tong en mond, niet op woorden komen, droge ogen, blaasontstekingen, rusteloze benen, acne, angst en paniekaanvallen, hartkloppingen en het verergeren van psychiatrische klachten zoals ADHD.

Als u niet weet dat deze klachten ook bij de overgang horen dan kan dat heel beangstigend zijn. Bij hartkloppingen denken vrouwen al snel dat ze iets aan hun hart hebben, bij vergeetachtigheid aan Alzheimer. Rondom aandoeningen zoals ADHD is momenteel volop onderzoek gaande. Hieruit blijkt dat de overgang psychische aandoeningen triggert. Medicijnen zoals Ritalin helpen op zo’n moment niet. In zo’n geval heeft een vrouw hormoontherapie nodig, want dat neemt de trigger en de klachten weg.

2. De overgang start pas na je 50e

Dit klopt niet. De overgang is in wezen een overkoepelend woord voor 3 fases. De perimenopauze, de menopauze en de postmenopauze. Voor de menopauze zit een vrouw in de perimenopauze. Dit begint ongeveer 6 jaar voor de menopauze. Dit is rond uw 45ste levensjaar. Dit is echter een gemiddelde leeftijd. Sommige vrouwen komen al voor hun 40e levensjaar in de overgang. Tijdens de perimenopauze verandert de menstruatie en starten de klachten. Denk aan opvliegers, (nachtelijk) transpireren en heftig bloedverlies. Daarnaast neemt de vruchtbaarheid sterk af. U zit in de menopauze tijdens uw laatste menstruatie. In Nederland ligt de gemiddelde leeftijd hiervan op 51,4 jaar.

3. Als je nog regelmatig ongesteld bent, geeft de overgang geen klachten

Vrouwen van 40-plus, die naar de dokter gaan met overgangsklachten en die nog ongesteld worden, krijgen vaak te horen: de overgang kan het niet zijn, want u menstrueert nog. Onterecht. Uw laatste menstruatie noemen we de menopauze. De overgang is de weg ernaartoe. Die start een paar jaar voor de menopauze. U kunt dus ook overgangsklachten hebben terwijl u nog menstrueert. Een bekende klacht van de perimenopauze is heftig bloedverlies met bloedproppen en stolsel. Als dit niet binnen afzienbare tijd vermindert, ga dan naar de huisarts want er is iets aan te doen. Een huisarts of gynaecoloog kan bijvoorbeeld een hormoonspiraal zetten.

4. Je kunt aan je bloed zien hoever je bent in de overgang

Op het moment dat u minder oestrogeen aanmaakt is er een ander hormoon dat stijgt in uw bloed: FSH. Sommige mensen denken dat de waarde van dat hormoon iets zegt over waar u zit in de overgang en hoelang het duurt. Of dat de waarde van oestrogeen in het bloed samenhangt met hoe erg de klachten zijn. Dit is niet waar. De diagnose wordt gesteld op basis van iemands verhaal, niet op basis van bloedonderzoek. Alleen bij heel jonge vrouwen of vrouwen die niet reageren op behandeling kan aanvullend bloedonderzoek naar andere oorzaken nuttig zijn.

5. Hormoontherapie helpt niet tegen overgangsklachten

Er kleeft – onterecht – iets negatiefs aan hormoontherapie. In Nederland krijgt maar 4,3 procent van de vrouwen met overgangsklachten hormoontherapie voorgeschreven. In het buitenland is dat 25 tot 40 procent. De huisarts geeft de medicijnen meestal voor een half jaar, terwijl de overgang langer aanhoudt. Gemiddeld duren overgangsklachten 4 tot 10 jaar. Langer behandelen ligt daarom voor de hand, anders overbrugt u de periode met klachten niet.

6. Van hormoontherapie krijg je borstkanker

Jarenlang werd dit ook in de medische wereld gedacht. Het kwam voor dat als een huisarts of gynaecoloog een vrouw een recept meegaf, de apotheek zei: ‘Weet u wel dat u hier kanker van kunt krijgen?’ Gelukkig zijn we die fase voorbij, maar veel vrouwen denken dit wel nog steeds. Vrouwen onderling houden deze fabel in stand. Wel is er een licht verhoogd risico bij langdurig gebruik, net als bij de anticonceptiepil.

7. Hormoontherapie is alleen in pilvorm te krijgen

De afgelopen jaren is er veel ontwikkeling geweest op het gebied van het toedienen van hormonen. In de vernieuwde huisartsenrichtlijn (sinds juli 2022) staat nu dat de voorkeur gaat naar bio-identieke hormonen. Helaas zijn huisartsen hier niet altijd van op de hoogte. Bereid u daarom goed voor als u naar de huisarts gaat en vraag hier specifiek naar. Deze bio-identieke hormonen kunt u eenvoudig op uw arm sprayen, smeren met een gel of met een pleister plakken.

Bio-identieke hormonen zijn hormonen die dezelfde (identieke) chemische samenstelling hebben als hormonen die door het lichaam zelf worden gemaakt. Dit in tegenstelling tot synthetische hormonen, die weliswaar op de hormonen die van nature door het lichaam zelf worden gemaakt lijken, maar het dus niet zijn. Door te sprayen en de gel te smeren komt het meteen in uw bloed en is de dosering laag.

8. Als je de pil doorslikt, heb je geen last van de overgang

De pil is ook hormoontherapie, maar bevat een heel ander soort oestrogeen. De pil heeft ook een ander doel: zorgen dat u niet zwanger wordt. Het heeft niets met overgangsklachten te maken. Dat geldt ook voor de Mirena-spiraal. En andersom werkt hormoontherapie niet als anticonceptie.

9. Je moet een doorverwijzing hebben om naar een verpleegkundige overgangsconsulent te gaan

U kunt zonder doorverwijzing een afspraak maken bij een verpleegkundige overgangsconsulent van de VVOC. Helaas zijn er huisartsen die nog geen nascholing gevolgd hebben en hierdoor te weinig kennis hebben over de (nieuwe huisartsenrichtlijn van de) overgang. Hierdoor zijn sommige (huis)artsen terughoudend in het geven van hormoontherapie. Als u tegen deze dichte deur aanloopt maak dan een afspraak bij een overgangsconsulent. De kosten zijn rond de 75 euro, afhankelijk van het soort verzekering die u heeft afgesloten bent u hier wel of niet voor verzekerd. Vervolgens kunt u met een notitie van de verpleegkundige overgangsconsulent naar uw huisarts gaan voor een recept voor hormoontherapie/ hormoonsuppletie. 

10. De overgang gaat voorbij

Dit is een misvatting. Zoals eerder benoemd, bestaat de overgang uit verschillende fases. Het begint met de perimenopauze, daarna volgt de menopauze en tenslotte komt u in de postmenopauze. Wanneer u in de postmenopauze komt, is de menstruatie voorgoed gestopt. Bent u dan van uw overgangsklachten af? Nee, helaas is dit niet het geval. Door het verstoorde evenwicht van de hormonen kunt u postmenopauzaal nog steeds overgangsklachten hebben. Deze zullen waarschijnlijk wel afnemen. Klachten als een droge vagina,  dunne, droge en minder elastische huid, droog haar en haaruitval, gewichtstoename, toename van spier- en gewrichtsklachten en botontkalking kunnen in (mindere mate) blijven aanhouden. 

Klachten kunt u verminderen door gezond te eten, regelmatig te bewegen en rustig aan te doen met alcohol, koffie en zwarte thee. Lifestyle is een belangrijke trigger voor overgangsklachten. Maar het is niet de enige oplossing. Hormoontherapie kan verder helpen. Laat u echter wel goed voorlichten, want elk lichaam is anders, dus wat voor de 1 werkt, werkt misschien niet voor een ander.

Ga in gesprek

Hoewel er steeds meer aandacht is voor de overgang, worden overgangsklachten vaak niet herkend. Vrouwen herkennen deze ook niet bij zichzelf. Ga daarom met elkaar in gesprek en deel ervaringen met vrouwen om u heen. Leer van en met elkaar om samen verder te komen. Wilt u meer weten over de overgang? Beluister dan hier de podcast Opvliegers van Elles de Bruin.

(Bron: Vuurvrouw, VVOC, OLVG, Gezondheidsplein, Vrouwindeovergang. Foto: Shutterstock)