De nadelen van de zelfscankassa: hoe een onschuldige vergissing kan escaleren

Veroorzaakt de zelfscankassa de stijging in winkeldiefstallen?

Volgens een woordvoerder van brancheorganisatie INretail is er sprake van een alarmerende stijging in winkeldiefstallen. Een grote supermarktketen gaf aan dat nu 1 procent van de omzet, 100 miljoen euro, verloren gaat door diefstal. Dat is net zoveel als de hele jaarwinst van de supermarktketen. Het aantal winkeldiefstallen bij het bedrijf nam fors toe, 60 procent meer dan in 2022. Volgens verschillende organisaties is winkeldiefstal een breder maatschappelijk probleem. Experts wijzen naar de introductie van zelfscanners als een mogelijke oorzaak, omdat deze het stelen vergemakkelijken.

Als u niet erg bekend bent met de werking en de voor- en nadelen van de zelfscankassa, lees dan eerst dit artikel.

Iets vergeten te scannen en wat dan?

Maar wat nu als je per ongeluk iets vergeten bent te scannen, zoals eerder besproken in Meldpunt? Dit overkomt ook Kees* (echte naam bekend bij onze redactie):

“Onlangs heeft de manager van een grote supermarkt mij de toegang in de toekomst ontzegd. Ik had enkele producten bij de zelfscankassa afgerekend, allemaal netjes gescand. Toen ik wilde betalen verscheen een bericht dat ik gecontroleerd zou worden. Geen probleem natuurlijk; dat kan voorkomen. Ik wachtte tot er een medewerkster kwam. Deze benaderde mij echter op een manier die ik onprettig vond, alsof ik een dief zou zijn. Uit protest liep ik weg terwijl ze bezig was met mijn boodschappen te controleren. Direct kwam de manager op mij afgelopen, die zei dat ik de winkel niet meer in mocht. Hij vroeg niet eens waarom ik was weggelopen. Als klant voel je je op deze manier heel erg vervelend. Ik mag toch zeker ook verwachten dat ik met respect word behandeld? Hoe kom ik met de manager op een constructieve manier in gesprek? Want reageren op mijn brieven of e-mails doet hij niet.”

Tips in geval u iets vergeet bij de zelfscankassa

Meldpunt vraagt strafrechtadvocaat Mireille Veldman om tips om met dergelijke situaties om te gaan: “Scankassa’s zijn natuurlijk gewoon een bezuinigingsmaatregel van de winkels. Volgens de cijfers zou er bij scankassa’s veel gestolen worden, jaarlijks voor meer dan 100 miljoen euro aan producten, alleen al bij de Jumbo. Het scheelt echter wel aan personeelskosten. Met scankassa’s leg je de verantwoordelijkheid bij de klant. Je vergist je namelijk heel eenvoudig en wordt vervolgens even gemakkelijk beticht van diefstal. Het is bekend dat winkels ontzettend veel geld kwijt zijn aan de beveiliging in verband met de vele diefstallen, dus is gezocht naar een oplossing in de vorm van een ‘boete’ (van 181 euro), een soort schikking in de winkel. De klant is echter helemaal niet verplicht die te betalen.”

“Het moet in zulke gevallen gaan om een bekennende verdachte, die vrijwillig akkoord gaat met deze manier van afdoening. Maar in de praktijk kun je natuurlijk grote vraagtekens stellen bij die vrijwilligheid: als je niet akkoord gaat met het betalen van die boete, wordt de politie gebeld met alle mogelijke gevolgen van dien. Ook een later sepot of vrijspraak kwijt je volgens de winkel niet per definitie vrij. De boete is een creatieve, maar juridisch niet houdbare oplossing. Klanten zijn dus absoluut niet verplicht om deze boete te betalen. Mijn advies is: ga liever naar de gewone kassa. Zo wordt elk misverstand voorkomen.”

Reactie van Platform Veilig Ondernemen

Martijn Wildeboer, directeur van het Platform Veilig Ondernemen (PVO) zegt: “Wanneer je bij een controle wordt aangesproken omdat je iets vergeten bent te scannen, is het natuurlijk altijd het beste om eerst het gesprek aan te gaan. Kom je er niet uit en krijg je alsnog een winkelverbod, dan zou ik in eerste instantie aanraden contact op te nemen met de wijkagent. Hij of zij kan dan eventueel een bemiddelende rol op zich nemen en er alsnog voor zorgen dat het winkelverbod wordt opgeheven. Lukt dit niet, dan kun je altijd nog de gang naar de rechter maken. Wat betreft de schikking van 181 euro, die wordt aangeboden in situaties dat u van diefstal wordt verdacht, die bent u (zoals eerder gezegd) niet verplicht te betalen.”

Enkele uren de cel in…

“Maar houdt u er dan wel rekening mee dat als u weigert, u alsnog een winkelverbod kunt krijgen,” vervolgt Wildeboer. “En dat dan meestal de politie zal worden ingeschakeld, die moet beoordelen of er grond is voor uw aanhouding. Als zij besluiten dat er inderdaad voldoende grond voor is, kunt u zomaar enkele uren in de cel belanden, alvorens de hulpofficier van justitie besluit of u voorgeleid zal moeten worden. Dit houdt in dat u voor de officier van justitie moet verschijnen, die uw dossier van de politie ontvangen heeft.”

“Na die voorgeleiding zijn er 2 mogelijkheden: De officier van justitie vindt het niet nodig dat u nog langer vast blijft zitten, of hij besluit u te vervolgen, wat betekent dat uw zaak voor de rechter zal komen. In beide gevallen kan dit u een hoop tijd kosten, dus houdt u daar rekening mee. Het accepteren van de schikking en deze betalen houdt echter niet in dat u een aantekening op uw strafblad heeft.”

(Foto: MAX)

Het gevaar van de zelfscankassa