Oplichters oplichten: wat zijn scambaiters en hoe gaan ze te werk?

Veel online oplichting

Wereldwijd vindt er heel veel online oplichting plaats. Volgens het rapport van Global Anti-Scam Alliance (pdf) zou er wereldwijd zo’n 500 miljard dollar mee worden verdiend. Ook in Nederland zijn er stelselmatig slachtoffers van online fraude, samen goed voor maar liefst 1,75 miljard euro aan schade in 2024. Hoewel het erg lastig is voor onder andere de politie om deze oplichters op te sporen, mede omdat velen in het buitenland zitten, lukt het sommige ‘gewone’ burgers ook.

Wat zijn scambaiters?

Deze personen worden ook wel scambaiters genoemd. Deze mensen zoeken bewust contact met online oplichters en doen vervolgens alsof ze in de mooie praatjes trappen. In werkelijkheid draaien ze de rollen om: ze houden de oplichters zo lang mogelijk aan het lijntje en verspillen hun tijd. In het buitenland wordt dit soms veelvuldig ingezet om oplichters op te kunnen sporen. Zo heeft de bekende Amerikaanse YouTuber Scammer Payback inmiddels een heel team om zich heen en werkt hij samen met de politie om complete scamcenters (een soort callcenter vol met oplichters) op te rollen. Hij kan inbreken in de webcams van oplichters, achterhaalt hun echte identiteit en helpt om hen op te laten pakken. Ook Emre Sanli is scambaiter en 1 van de grootste Twitch-streamers van Nederland. Op zijn kanaal kunnen mensen live met hem meekijken tijdens het scambaiten. 

Hoe werkt scambaiten?

Emre vertelt ons hoe hij oplichters om de tuin kan leiden met zijn eigen systeem. ”Oplichters maken vaak verbinding met je computer en sluiten je vervolgens buiten door middel van een zogenaamd blauw update-scherm. In werkelijkheid proberen ze ondertussen uw geld te stelen.” Emre heeft echter een ‘nepcomputer’ in zijn echte computer ingebouwd. Hierdoor kunnen de oplichters alleen bij zijn nepcomputer, terwijl zij denken dat ze bankgegevens zien en heel veel geld aan het wegsluizen zijn. In werkelijkheid kijkt Emre gewoon mee achter het blauwe scherm. Zo ziet hij precies wat de oplichters proberen en kan hij via zijn live video verbinding anderen mensen laten zien hoe de oplichters te werk gaan.

Mag het wat scambaiters doen?

Het klinkt allemaal heel nobel, maar mag het eigenlijk wel wat scambaiters doen? Zij lichten immers ook, oplichters, op. Het antwoord hierop is: ja. Zelfs de politie maakt soms gebruik van deze methode, bijvoorbeeld door zichzelf te laten phishen om de oplichters hierachter op te kunnen sporen. Het Ministerie van Justitie en Veiligheid zegt echter het volgende over scambaiten: ”Scambaiting is bekend, maar wordt niet ingezet als beleidsinstrument door het ministerie. Er is voor ons ook geen reden om dit op korte termijn te gaan gebruiken. Ons standpunt is dat criminelen opgespoord moeten kunnen worden en hiervoor gelden regels van de rechtsstaat en het strafrecht.”

Oplichters soms zelf slachtoffer van criminelen

Niet alle oplichters lichten echter op uit vrije wil. Er zijn, vooral in Aziatische landen, veel mensen die onder dwang anderen moeten misleiden om geld binnen te halen. Deze mensen worden onder valse voorwaarden gelokt waarna ze vast worden gehouden. In dit artikel gaan we daar dieper op in en kunt u meer lezen over de grootschalige industrie van online oplichting.

Online fraude kost Nederland 1,75 miljard: gigantische onderwereld deels draaiend op slavernij

Bron: State of Scams Report Netherlands Global Anti-Scam Alliance, Politie, Ministerie  vanJustitie en Veiligheid, Archief. Foto: Shutterstock