Kredietregistratie als preventief middel tegen problematische schulden? Zo werkt het
De AFM waarschuwt in het onderzoek Consumptief krediet en financiële kwetsbaarheid voor problematische schulden. De ene schuld lokt de andere uit, het stapelt maar op. De toezichthouder beveelt aan om in te zetten op vroegtijdige signalering. Meer kredietregistratie bij BKR moet kredietverstrekkers beter informeren om zo onverantwoord veel lenen te voorkomen.
Oud verhaal over problematische schulden in nieuw jasje
Het verhaal rond almaar opstapelende schulden is natuurlijk allerminst nieuw te noemen. In 2016 komt het uitgebreid aan het licht bij de spraakmakende documentaireserie Schuldig (Omroep Human), die zich afspeelt in de Vogelbuurt in Amsterdam-Noord. Door aanmaningen breidt de schuld zich uit met steeds weer nieuwe lagen.
Toezichthouder Autoriteit Financiële Markten (AFM) richt zijn aandacht nu weer op problematische schulden. We leven immers in een tijd waarbij de verlokkingen op internet groot zijn.
Groepen met hoogste risico op problematische schulden
De AFM wijst op specifieke groepen die kwetsbaarder zijn voor problematische schulden. De statistieken laten de volgende cijfers zien:
- Jongeren: mensen geboren na 1990 hebben significant vaker betalingsproblemen. In Tijd Voor MAX is hier aandacht aan besteed in een gesprek met trendwatcher Lieke Lamb.
- Huishoudens met beperkte financiële bezittingen: deze groep ervaart een hogere schuldenlast ten opzichte van hun inkomen.
- Personen na een relatiebreuk of werkverlies: deze situaties behoren tot de grootste risicofactoren.
- Mensen met eerdere betalingsachterstanden: zij hebben een veel grotere kans op toekomstige achterstanden.
- Huishoudens met meer dan 1 consumptief krediet: 16 procent van de huishoudens met betalingsachterstanden heeft 5 of meer lopende leningen. Dit is heel opvallend, want dit geldt slechts voor 5 procent van de huishoudens zónder betalingsachterstanden.
AFM doet aanbevelingen om problematisch schulden te voorkomen
In het rapport Consumptief krediet en financiële kwetsbaarheid (een deelonderzoek van Trendzicht 2025) doet de AFM de volgende belangrijke aanbevelingen om problematische schulden te voorkomen:
- Verbeterde registratie van betalingsachterstanden bij kredietvormen: gedetailleerdere registratie, vooral voor doorlopend krediet en ‘verzendhuiskredieten’. Zo moeten betalingsproblemen beter zichtbaar worden. AFM pleit er ook voor dat bij de eerste betalingsherinnering of aanmaning er niet meteen een boete aan moet zitten. Want zo komt er weer een schuldlaagje bij en wordt het probleem eindeloos.
- Vroegtijdige signalering en waarschuwingssysteem: AFM moedigt het gebruik van het BKR-monitoringssysteem aan. Daarbij moeten kredietverstrekkers signalen ontvangen over betalingsachterstanden op andere kredieten van hun klanten. Op dit moment gebeurt zo’n waarschuwing ook al, maar dan alleen naar gemeenten en hypotheekverstrekkers. Dan gaat het om betalingsachterstanden bij zorgverzekeraars, woningverhuurders en nutsbedrijven. AFM wil dat meer kredietverstrekkers toegang tot deze informatie zouden krijgen. Zo wordt het plaatje completer bij het bepalen of iemand voor een krediet in aanmerking komt.
- Extra aandacht voor jongeren: vooral bij kredietvormen zoals ‘Buy Now, Pay Later’ (BNPL), moeten kredietverstrekkers waakzaam blijven op betalingsproblemen bij jongeren. Deze groep rekent zich vaak veel rijker. Ze kopen iets in een webshop en tekenen voor latere betaling, die ze dan vaak (gedeeltelijk of geheel) niet kunnen nakomen. Ze missen domweg het geld ervoor. Binnenkort is uitgestelde afbetaling in gewone winkels ook mogelijk. De verwachting is dat dit het betalingsprobleem en de schulden nog verder zal vergroten.
- Regulering van BNPL-kredietvormen: In 2022 waarschuwt de AFM al voor BNPL. Nu pleit ze voor Europese wetgeving om BNPL-aanbieders (zoals Klarna) onder toezicht te brengen voor onder andere kredietwaardigheidsbeoordeling en kostenbeheer.
- Informeren naar zogenaamde life events: aanbieders van kredieten worden aangemoedigd om regelmatig te informeren naar ingrijpende gebeurtenissen bij hun klanten. Spelen er zaken als werkverlies en relatiebreuken? Doorgaans zijn dit sterke voorspellers van nieuwe betalingsachterstanden.
Reactie van BKR
Bureau Krediet Registratie (BKR) reageert positief op het setje aanbevelingen van de AFM. BKR gaat mee in het belang van een gedetailleerde kredietregistratie om vroegtijdige signalen van financiële stress te herkennen. Dat moet consumenten beschermen tegen problematische schulden. Ook wil BKR graag hun expertise in vroegsignalering uitbreiden naar nieuwe kredietverstrekkers. Nieuwe kredietvormen, zoals BNPL, moeten effectief worden geregistreerd. Dit voorkomt dat nieuwe betalingsrisico’s onzichtbaar blijven. Tegelijkertijd waarschuwen tegenstanders voor problemen met de privacy, waarbij ze doelen op stigmatisering als vervelend bijproduct van goedbedoelde registratie.
Er is altijd wat onduidelijkheid over wat BKR precies doet. Woordvoerster Ellen van Lemmen legt het dat BK een facilitator is: “Onze rol is ontvangen, ordenen en ontsluiten van data over kredieten. Zo kunnen kredietverleners hun zorgplicht nakomen zoals is vastgelegd in de Wet op het financieel toezicht. Kredietverstrekkers moeten het kredietregister raadplegen bij aanvragen van een nieuw krediet. Wij maken dat mogelijk, wij beheren het stelsel en leveren de digitale infrastructuur. Maar wij besluiten dus niet of iemand dat krediet gaat krijgen. Wij zijn ook maar 1 stap in het hele proces. Gemeenten mogen kijken en kredietverstrekkers zoals banken, creditcardmaatschappijen en telecombedrijven. Wat AFM nu wil is dat ook verstrekkers van kredieten bij BNPL hun kredieten verplicht bij ons gaan registreren en dat ook zij inzage krijgen in de gegevens. Zo kunnen we met z’n allen voorkomen dat mensen meer schulden maken.” BKR is al in gesprek met partijen uit de BNPL-hoek.
(Bron: AFM, BKR, NU, archief, Tijd voor MAX. Foto: Shutterstock)