PFAS: wat zijn het precies en hoe kunt u ze zoveel mogelijk vermijden?

Wat zijn PFAS?

PFAS is een verzamelnaam en staat voor per- en polyfluoralkylstoffen. De website van de Rijksoverheid vermeldt dat het een groep chemische stoffen is, gemaakt door mensen. Het komt van nature dus niet voor in het milieu. Toch is het in veel groente, fruit en eieren te vinden. Zo schrijft het AD begin september 2024 dat de eieren van hobbyhouders van kippen uit Dordrecht maar liefst 8 keer te veel van bepaalde soorten PFAS bevatten. En dat is geen goed nieuws, want ze kunnen een negatief effect hebben op het milieu en onze gezondheid.

Waar worden de stoffen voor gebruikt?

PFAS wordt gebruikt voor diverse producten. Ze zijn namelijk onder andere water-, vet- en vuilafstotend. Daarom zijn ze ideaal voor smeermiddelen, voedselverpakkingsmaterialen, anti-aanbaklagen van pannen, kleding, textiel en cosmetica. Door de processen om deze producten te maken, het gebruiken en weggooien van deze producten, kan PFAS in het milieu terechtkomen en zo dus ook in onder andere voedsel, drinkwater en bodem.

Hoe krijgen mensen vooral PFAS binnen?

Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat Nederlanders vooral PFAS binnenkrijgen via voedsel. Maar liefst 3 keer zoveel als via drinkwater. Volgens het Voedingscentrum krijgt u vooral door het eten van vis deze stoffen binnen. Ook eieren, groente, fruit, zuivel, (orgaan)vlees, wild, koffie en thee kunnen PFAS bevatten.

Wat zijn de gevolgen?

Het is belangrijk dat we niet te veel PFAS binnenkrijgen. Een aantal van de stoffen kunnen namelijk schade toebrengen. Het gaat dan om onder andere de volgende stoffen:

• PFOS(perfluoroctaansulfonaten)
• PFOA(perfluoroctaanzuur)
• GenX-stoffen

Van deze stoffen is bekend dat ze niet of nauwelijks afbreekbaar zijn in het milieu. Ook kunnen ze zich ophopen in het menselijk lichaam, in dieren en planten. En dat is zorgelijk, want het afbreken van PFAS gaat niet gemakkelijk. Toxicoloog en scheikundige Jacob de Boer van de Vrije Universiteit Amsterdam vertelt in juli 2023 aan EenVandaag dat wanneer PFAS-gehaltes hoog zijn, een mensenlichaam bijna het hele leven lang bezig is om deze stof op te ruimen.

Wanneer er (te) veel PFAS in uw lichaam zit, kan uiteindelijk uw immuunsysteem worden aangetast. Hierdoor wordt u vatbaarder voor ziektes en kan de werking van vaccinaties afnemen. Daarnaast kunnen ze ook het cholesterolgehalte en de werking van de lever en schildklier beïnvloeden. Het RIVM raadt aan om bij klachten contact op e nemen met uw (huis)arts. Ook kunt u terecht bij uw regionale GGD  als u vragen heeft over uw gezondheid en PFAS.

Hoe kunt u uzelf beschermen en kunt u PFAS vermijden?

Het is vrijwel onmogelijk om helemaal niet in aanraking te komen met PFAS. De stof is in zoveel elementen terug te vinden, dat dit onbegonnen werk is. Toch is er wel een aantal dingen waar u op kunt letten om de inname te beperken.

• Eet zo gevarieerd mogelijk. Op die manier zorgt u ervoor dat u niet te veel van hetzelfde soort voeding binnenkrijgt met een hoge concentratie PFAS.
• Eieren eten is geen probleem, maar volgens het Voedingscentrum is het het veiligst om alleen die uit de winkel te eten. Onderzoek zou namelijk laten zien dat eieren van hobbykippen soms verhoogde concentraties PFAS kunnen bevatten. Dit kan echter per locatie flink verschillen.
• Blijf vooral groente en fruit eten, maar vermijd producten uit moestuinen die binnen een kilometer rond chemiebedrijven liggen.
• Vis eten heeft gezondheidsvoordelen vanwege de goede vetten die deze bevat. Beperk echter het eten van steeds dezelfde soort en zelf gevangen zoetwatervis, zoals baars, paling en forel, vanwege hogere PFAS waardes in het oppervlaktewater in Nederland.
• Kies een pan met een PFAS-vrije anti-aanbaklaag. Heeft u nog een pan met PFAS en is hij onbeschadigd, dan hoeft u hem niet direct weg te doen. De hoeveelheid PFAS in onbeschadigde pannen is zo laag, dat ze zeer beperkt in uw lichaam terecht kunnen komen.
• Als u dagelijks cosmeticaproducten gebruikt is het lastig om erachter te komen of deze PFAS bevatten. Toch zijn er enkele keurmerken die aangeven dat een product vrij is van deze stoffen. Het gaat dan om het Europees Ecolabel en het Scandinavische Nordic Swan. Kijk hier voor een overzicht van de verschillende benamingen.

PFAS-gevaar groter bij eten van hobbykippeneieren. Zo verkleint u het risico

(Bron: Rijksoverheid, RIVM, Voedingscentrum, AD, NOS, EenVandaag, Radar, Pointer. Foto: Shutterstock)