Is de dader van identiteitsfraude te achterhalen? Janny van der Heijden zoekt het uit
Heel Holland Bakt-presentator Janny van der Heijden is slachtoffer van identiteitsfraude op Facebook en Instagram. Haar foto, naam en profiel worden gebruikt om mensen op sociale media op te lichten. In de spannende podcast Gestolen Gezicht, gaat ze op zoek naar de daders én in de schimmige wereld van online oplichting duikt. En uit dit onderzoek zijn lessen te trekken, om als argeloze internetter bewust te zijn van de potentiële gevaren op het gebied van oplichting.
BN’er-fraude
Janny is niet het enige slachtoffer van BN’er-fraude, zoals deze vorm van online oplichting wordt genoemd. De lijst van gestolen gezichten is lang. Recent voorbeeld is presentatrice Froukje de Both, wiens foto’s worden gebruikt voor zogeheten bitcoin fraude. Eerder waren Talpa-baas John de Mol, presentator Geraldine Kemper en zanger Frans Bauer de klos.
Maar zij zijn niet de enige gedupeerden, want de oplichters gebruiken de gezichten van deze BN’ers om zoveel mogelijk andere slachtoffers te maken. “De truc die deze oplichters gebruiken heet social enginering”, zegt Emeritus Hoogleraar Cyber Security Marianne Junger in de podcast. “Het woord is afgeleid van human enginering. Mensen programmeren om iets te doen wat tegen hun belang is. En dan helpt het om iemand te gebruiken met autoriteit. Van een dokter neem je ook sneller iets aan”.
En dat is dus precies waarom deze oplichters kiezen voor bekende gezichten voor hun praktijken. Zoals ook reclamemakers BN’ers inzetten voor meer overtuigingskracht. Hier gelden alleen strenge regels voor, maar daar hebben deze oplichters maling aan. Eenzelfde werkwijze wordt toegepast bij zogeheten CEO-fraude, of leidinggevendefraude. Mensen zijn eerder geneigd naar hun baas te luisteren en daar spelen criminelen op in door zich voor te doen als leidinggevenden om zo hun oplichtpraktijken uit te kunnen voeren.
Janny gaat op onderzoek uit
In de podcast Gestolen Gezicht gaat Janny op onderzoek uit en gaat ze in gesprek met experts en slachtoffers. Uit hun ervaringen zijn lessen te trekken, om als argeloze internetter bewust te zijn van de potentiële gevaren op het gebied van oplichting.
1. Wees bewust van wat u deelt en wat er wordt gedeeld op sociale media
De online oplichters in Janny’s zaak zijn professioneel en goed georganiseerd. Ze misbruiken foto’s en informatie van sociale media om geloofwaardige verhalen op te hangen. Janny is een publiek gezicht waar veel over te vinden is, maar in de podcast komen ook slachtoffers van identiteitsfraude aan het woord die niet nationaal bekend zijn. Hun foto’s en informatie werd van sociale media afgeplukt om henzelf of mensen uit hun omgeving om de tuin te leiden. Het helpt om uw sociale media profiel af te schermen en houd in uw achterhoofd dat oplichters ook foto’s van mensen uit uw netwerk kunnen gebruiken.
2. Spreek een codewoord af met familieleden en vrienden
U kent ze vast wel; de whatsappjes waarin familieleden vragen om geld. De oplichters hierachter gaan steeds geraffineerder te werk – in sommige gevallen worden zelfs foto’s van familieleden ingezet, leren we in de podcast. TV-kok Miljuschka Witzenhausen heeft een goede tip om erachter te komen of de persoon aan de andere kant van de lijn wel is wie hij zegt. “Ik denk dat we er naartoe gaan dat je een codewoord moet afspreken met je kinderen.”
3. Wees kritisch op wat u ziet
Als iets te mooi lijkt om waar te zijn, dan is dat ook zo, zeggen verschillende experts in de podcast. Bij Janny’s advertenties bijvoorbeeld, werd er beloofd dat kopers van afslankpillen 20 kilo per maand af zouden kunnen vallen. Dat lijkt onwaarschijnlijk en dat is het ook. Twijfelt u? Het kan helpen om de adverteerder en het product even te googelen.
4. Rapporteer verdachte advertenties en gebruik tools zoals Facebook Ad Library
Als u een verdachte advertentie tegenkomt, rapporteer deze dan direct aan het platform. Facebook heeft een zogeheten Ad Library. Dit kan een nuttig hulpmiddel zijn om te controleren of ergens namen en gezichten worden misbruikt. Janny ontdekte op deze manier honderden nepadvertenties met haar gezicht.
5. Doe aangifte (u hoeft zich niet te schamen)
Ondanks dat de politie niet altijd direct actie onderneemt, is het cruciaal om aangifte te doen voor online fraude. Henrique van Huisstede van het cybercrime team Midden Nederland benadrukt in de podcast: “We hebben een hele lage aangiftebereidheid. Iets van 20 procent van de slachtoffers doet aangifte”. Rondom online oplichting is vaak sprake van schaamte bij de slachtoffers, wat zorgt voor een lage aangiftebereidheid. Dat is onterecht, want het kan iedereen overkomen. Meer dan 2 miljoen mensen zijn – helaas – jaarlijks slachtoffer van online oplichting.
Let ook hierop
Naast de tips uit de podcast zijn er nog veel andere manieren om de risico’s te beperken. Zo is het aan te raden om altijd unieke wachtwoorden te gebruiken. En gebruik waar mogelijk tweestapsverificatie bij het inloggen op bepaalde profielen. Daarnaast is het zeer aan te raden om de url van een link goed te checken alvorens er op te klikken. Waar u dan op moet letten om te achterhalen of het veilig is, leest u hier.
Tot slot is het een goed idee om een beetje op de hoogte te blijven van de laatste trends. Via deze site of de podcast Gestolen Gezicht bijvoorbeeld. Deze is nu te luisteren op NPO Luister of via een podcastplatform naar keuze via deze (veilige!) link.
