Vragen over euthanasie op hoge leeftijd: Heeft u recht op euthanasie? Hoe werkt dit met een wilsverklaring? En hoe houdt u deze geldig?

Euthanasie in Nederland

In 2002 wordt Nederland het eerste land ter wereld dat euthanasie en hulp bij zelfdoding legaliseert. Euthanasie betekent sterven met hulp van een arts. Uw arts is echter niet verplicht om op uw verzoek in te gaan. Ook niet als euthanasie volgens de wet wel kán.

De 6 zorgvuldigheidseisen van de euthanasiewet

1. Vrijwillig en goed over nagedacht.
2. Uitzichtloos en ondraaglijk lijden.
3. Informeren over de situatie en de vooruitzichten.
4. Geen redelijke andere oplossing.
5. Raadplegen onafhankelijke arts.
6. Medisch zorgvuldige uitvoering.

Het is dus belangrijk om dit gesprek met uw behandelend arts aan te gaan. Dit is normaliter uw huisarts maar als u in een zorginstelling woont dan is het uw verpleeghuisarts, oftewel: specialist ouderengeneeskunde.

Hoe vraagt u uw arts dat u (nu of in de toekomst) euthanasie wilt?

“Dokter, hoe denkt u over euthanasie?” is een goede vraag om te weten te komen of uw arts u (later) zou willen helpen. Dit alleen is echter niet voldoende. U moet ook kunnen uitleggen waarom uw lijden (dan) uitzichtloos is en euthanasie de enige uitweg. Dit maakt uw lijden invoelbaar voor een arts. Bespreek ook of uw arts mee zou kunnen gaan in uw verzoek. En let op: met een half antwoord van uw arts kunt u niets. Het is “ja” of “nee”, en niet zoiets als “ja, maar als u dementie heeft doe ik het niet” of ”ik laat u niet in de steek”. Spreek het samen goed door. Als het antwoord “nee” is kunt u zich verdiepen in andere wegen. U kunt bijvoorbeeld een andere huisarts of specialist ouderengeneeskunde zoeken. Of in uitzonderlijke gevallen hulp zoeken bij het Expertisecentrum Euthanasie.

Ook is het belangrijk om uw wens, uw wilsverklaring, in eigen woorden op papier te zetten. Zeker voor de situatie waarin u het zelf niet meer kunt zeggen, omdat u bijvoorbeeld door een ongeluk of medische situatie niet meer aanspreekbaar bent. Ga met een kopie van dit document naar uw huisarts om het gezamenlijk te bespreken. Want pas dan is dit geldig.

Hoe gaat het met uw euthanasiewens als u wordt opgenomen in een verpleeghuis?

Als u in een verpleeghuis gaat wonen, raakt u uw vertrouwde huisarts kwijt en komt u onder de hoede van een voor u onbekende specialist ouderengeneeskunde. Deze verhuizing van huisarts naar verpleeghuisarts of specialist ouderengeneeskunde, kan onbedoeld drempels opwerpen naar goede levenseindezorg.

Het gesprek over euthanasie start opnieuw met deze specialist ouderengeneeskunde. Het is niet vanzelfsprekend dat uw wensen die u zorgvuldig had vastgelegd bij uw huisarts worden meegenomen naar deze specialist. Daarbij is het ook mogelijk dat deze arts niet vertrouwd is met euthanasie of een geloofsbelemmering heeft. Het kan dus zijn dat in deze situatie de specialist ouderengeneeskunde de wilsverklaring niet wil uitvoeren. Vergewis u dus van tevoren, dus voordat u het verpleeghuis in gaat, met welke cultuur van het huis (geloofsbezwaren) en met welke arts u van doen krijgt. Deze informatie kunt u krijgen via uw huisarts. Neem geen genoegen met “dat zit wel goed”, “daar kom ik op terug” of “ik heb het te druk”. En let op: u bent verantwoordelijk voor het regelen van dit gesprek. Uw arts neemt hier niet altijd het initiatief toe. 

Heeft u met de diagnose dementie nog steeds toegang tot de mogelijkheid van euthanasie?

Ja, de euthanasiewet biedt die mogelijkheid. Artsen vinden het soms wel moeilijker om in uw verzoek mee te gaan. Daarom is het heel belangrijk om snel na de diagnose dementie met uw arts te praten over de gevolgen van de ziekte en uw wensen over het einde van uw leven.

Hoe pakt u dat aan?

Spreek geregeld met uw arts over uw dementie. Belangrijk is dat u wilsbekwaam bent als u om de euthanasie vraagt. De kans om euthanasie bij dementie te krijgen is groter als u deze aanvraagt voordat u verslechtert en wilsonbekwaam wordt. U zult mooie weken of maanden moeten opgeven om niet te laat te zijn. Als u te lang wacht, is de kans groot dat de arts het niet meer aandurft, omdat het lastiger is aan te tonen dat u aan de wettelijke eis van ondraaglijk lijden voldoet. 

4 meest gestelde vragen aan de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) over euthanasie

1. Ik heb een levenstestament bij de notaris heb ik het nu goed geregeld t.a.v. euthanasie?

Er zijn veel misverstanden over het (wettelijk) verschil tussen een levenstestament en een wilsverklaring. Mensen denken alles te hebben geregeld met een levenstestament bij de notaris, maar dat is niet zo. Een levenstestament is nuttig voor het regelen van materiële zaken. Medische  zaken moet u regelen met uw dokter (hoewel notarissen soms wel doen voorkomen alsof u daarvoor ook ben hen terecht kunt). Op de website van de NVVE  kunt u het verschil lezen tussen een testament, levenstestament en de schriftelijke wilsverklaring. 

2. Hoelang blijven wilsverklaringen geldig?

Schriftelijke wilsverklaringen blijven van kracht zolang deze niet zijn ingetrokken of gewijzigd. Het is niet verplicht een wilsverklaring om de paar jaar te vernieuwen of te bevestigen. Wel moet een schriftelijke wilsverklaring ‘actueel’ zijn. Zie punt 3 hieronder.

3. Hoe vaak moet er met de (huis)arts over de wilsverklaring worden gesproken?

Hier is geen vaste termijn voor, maar de NVVE adviseert om ongeveer om de 2 jaar de wilsverklaring te bespreken, zodat de huisarts op de hoogte is en blijft over uw wensen rondom het levenseinde. Als er een diagnose is gesteld met een bepaald vooruitzicht, is het aan te raden vaker het gesprek aan te gaan over de wensen rondom uw levenseinde.

4. Hoe zit het met dementie, is euthanasie dan nog mogelijk?

Als er een wilsverklaring is én er is sprake van zichtbaar uitzichtloos en ondraaglijk lijden, is euthanasie in principe mogelijk. Wel maakt dementie de situatie ingewikkeld, want hoe stelt een arts vast dat iemand die niet meer wilsbekwaam is ondraaglijk en uitzichtloos lijdt? De NVVE adviseert dan ook het hier niet op aan te laten komen. Duidelijk zal zijn dat er moed voor nodig is om om 5 vóór 12 de beslissing te nemen. Als het eenmaal 12 uur is geweest, loopt u het risico in een ongewenste situatie terecht te komen.