Ik wil mijn BSN veranderen. Kan dat?

Datafraude

Lotte werkt in de zorg. Ze doet op 6 november 2020 bij de GGD een coronatest, omdat enkele van haar collega’s besmet zijn met het virus. Lotte test ook positief op corona. Gelukkig heeft ze slechts een paar dagen last van ziekteverschijnselen. Maar in januari schrikt ze enorm: Het RTL nieuws bericht over een grootschalige datafraude bij de GGD. Twee verdachten die in het callcenter werkten, boden de gegevens van mensen die zich op corona lieten testen te koop aan via sociale media. Adressen, geboortedata, telefoonnummers, e-mailadressen en BSN’s nummers zijn verkocht. Daardoor maakt Lotte zich grote zorgen: ‘Ik voel me onveilig. Er kan nu van alles mijn privégegevens gedaan worden. Van de GGD krijg ik een link naar een politie-website met wat tips. Maar ik wil een nieuw burgerservicenummer, zodat ik geen doelwit van criminelen kan worden’.

Persoonsnummer

Het burgerservicenummer (BSN) is een persoonsnummer voor contact met de overheid. Het bestaat uit negen cijfers, die op een paspoort, rijbewijs en identiteitskaart staan. Iedereen die ingeschreven is in de Basisregistratie Personen heeft zo’n nummer. Het bestaat sinds 2017 en vervangt het zogeheten Sofinummer. De overheid kan met het BSN burgers identificeren en gegevens van overheidsorganisaties aan elkaar koppelen. Gemeenten, UWV en de Belastingdienst maken er gebruik van. Daarnaast wordt het burgerservicenummer ook in de zorg en door banken gebruikt.

Toeslagenaffaire

Gemakkelijk, maar wat als het flink mis gaat? Zoals in de beruchte toeslagenaffaire. De Belastingdienst bestempelde jarenlang  mensen onterecht als fraudeur met kinderopvangtoeslag. Duizenden mensen moesten grote bedragen terugbetalen en raakten zo diep in de schulden. Onderzoek wijst uit dat de overheid op allerlei niveaus in de uitvoering van de toeslagen heeft gefaald. De zaak leidde tot de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag.

Ellende

Khadija Bozia is fiscaal advocaat en staat 70 gedupeerden in de toeslagenaffaire bij. ‘Bij enkele cliënten kwam ik erachter dat ze heel erg in de ellende zaten. Ik vroeg mij af waardoor dat kwam.’ Het BSN speelde daarbij een rol, ontdekt Bozia. ‘Dat was het geval bij een gedupeerd echtpaar dat een huis met een restschuld van 150.000 euro moest verkopen. Doordat de vrouw de aanvraagster van de kinderopvangtoeslag was, werd zij geweigerd voor schuldhulpverlening. De Belastingdienst blijkt de vraagouder via het BSN te achtervolgen.’ Daarom wil Bozia voor enkele cliënten de mogelijkheid om hun BSN te kunnen veranderen. Om zo met een schone lei door te kunnen gaan.

Politiek

VVD-Tweede Kamerlid Helma Lodders heeft deze wens opgepakt en ze heeft er inmiddels vragen over gesteld aan de staatssecretaris van Binnenlandse zaken. Lodders: ‘De mensen die gedupeerd zijn in de toeslagenaffaire blijven achtervolgd worden door diensten, dankzij het BSN. Dat moeten zij  kunnen veranderen. Er is best ruimte om hier iets aan te doen voor de staatsecretaris. Bij BTW-nummers kan dat namelijk ook.’ De staatsecretaris antwoordde dat het veranderen van het BSN lang niet alle problemen oplost. Er kunnen zelfs nieuwe fouten in de uitwisseling van gegevens ontstaan, waarschuwde zij. ‘Het is door het brede gebruik van het BSN onduidelijk welke gevolgen het vervangen van het BSN voor een burger allemaal heeft.’ Toch beloofde de staatsecretaris dat er een onderzoek komt naar het veranderen van het BSN.

Praktisch

Hoogleraar ICT en recht Frederik Zuiderveen Borgesius (verbonden aan de Radboud Universiteit) begrijpt de wens van de gedupeerden wel. ‘Het opschonen van dossiers is in Nederland een bekend probleem.’ Hij verwijst naar een belangrijke uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens uit 2012. Een man werd slachtoffer van identiteitsfraude. Er werden 1737 auto’s op zijn naam besteld. De overheid deed jarenlang te weinig om het slachtoffer te beschermen en werd daarvoor berispt. Want de Staat heeft de plicht om onmiddellijk in actie te komen. Toch is het veranderen van het BSN niet de manier om zulke problemen op te lossen, denkt Zuiderveen Borgesius. ‘Het is juridisch en praktisch heel moeilijk’, stelt hij. ‘De wet zegt: ‘Een burgerservicenummer wordt (…) slechts éénmaal toegekend.’ Voor sommige zaken, zoals zorg, is het belangrijk dat het verleden van een burger bekend blijft.’

Duizenden mensen

Helma Lodders vindt dat het veranderen van het BSN een extreem middel is. Terughoudendheid is belangrijk. ‘Er moet aantoonbaar fikse schade zijn. Dat is in de toeslagenaffaire het geval. Daar gaat het om mensen die iedere maand in spanning zitten. Zal er bijvoorbeeld opnieuw beslag worden gelegd op loon? Daar moet een oplossing voor komen.’ Mocht het politieke traject niets opleveren, dan is advocaat Khadija Bozia van plan om naar de rechter te gaan.  ‘Ik denk dat het om duizenden mensen gaat die hun BSN zouden willen veranderen. Voor het herstellen van vertrouwen in de overheid is meer nodig dan financiële compensatie. Dit zou ook moeten kunnen.’ Lotte blijft voorlopig met lege handen achter. Ze hoopt op hulp. ‘De overheid heeft onze gegevens niet goed beveiligd. Dan vind ik ook dat zij met een oplossing moeten komen. Ik heb al mijn accounts bij webwinkels veranderd.  Maar deze fraude kan mij nog jarenlang achtervolgen’.