Dokter Ted legt uit: Zo werken de goedgekeurde coronavaccins

6 miljoen doses Moderna vaccin

Nu het Moderna-vaccin is goedgekeurd, wordt het naar verwachting in de week van maandag 11 januari ingezet in Nederland. In totaal zijn er voor ons land 6 miljoen doses besteld. Dokter Ted over de werking van dit vaccin: “Moderna is net als het vaccin van Pfizer gebaseerd op de relatief nieuwe mRNA-techniek. Het lijkt daarmee erg op het Pfizer-vaccin en kent een vergelijkbare hoge effectiviteit van 94,1 procent. In de VS wordt er al op grote schaal mee gevaccineerd. Net als bij het vaccin van Pfizer zijn 2 prikken nodig voor een optimale bescherming. Met tussen beide prikken een periode van 28 dagen. Anders dan het Pfizer-vaccin is Moderna wat gemakkelijker te bewaren, omdat het niet bij -70 graden, maar bij -20 graden hoeft te worden opgeslagen. Na ontdooien kan het ook een maand in de koelkast van een huisartsenpraktijk worden bewaard.

Advies Gezondheidsraad

De Gezondheidsraad komt op korte termijn met een advies over het Moderna-vaccin. Op basis daarvan wordt bepaald welke groep als 1e in aanmerking komt voor dit vaccin. In de vaccinatiestrategie is al aangekondigd dat het kabinet Moderna met name wil toedienen aan ouderen en aan bewoners van verpleeghuizen en instellingen voor mensen met een verstandelijke beperking. Het Europees Geneesmiddelen Agentschap heeft het vaccin overigens nog niet goedgekeurd voor zwangere vrouwen en kinderen, omdat die niet voldoende vertegenwoordigd waren in de testgroepen.”

Het Moderna en Pfizer-vaccin werken anders dan klassieke vaccins als de griepprik

Dokter Ted: “De klassieke vaccins, en trouwens ook een aantal coronavaccins dat nog in de ontwikkelfase zit, maken gebruik van een beetje dood of verzwakt virus; zó dood of verzwakt dat het ons geen kwaad meer kan doen, maar door ons immuunsysteem wel herkend wordt en dat gaat dan afweerstoffen maken. Het Pfizer- en Moderna-vaccin pakken het anders aan. Ze zorgen ervoor dat ons lichaam zelf een onschadelijk stukje van het virus nabouwt, waardoor onze afweer in het geweer komt en ervoor zorgt dat soortgelijke virusstukjes in de toekomst herkend worden en bestreden. Er hoeft dus geen dood of verzwakt virus ingebracht te worden.

Hoe zit dit precies?

Het werkt via een soort instructiebriefje dat op een ingenieuze manier in onze cellen wordt gebracht. Dat instructiebriefje heet officieel RNA, ribonucleic acid oftewel ribonucleïnezuur, en is een soort sliert van bio-organische verbindingen. Die sliert RNA bevat als het ware een code om een stukje van het coronavirus na te maken, en wel het eiwit dat in de uitstekeltjes op het virus zit. De afweer van het lichaam komt daarna in actie tegen dat eiwit en onthoudt dat het dat altijd moet doen als er weer zo’n eiwit opduikt.

Verpakt in vetbolletjes

Natuurlijk moet die instructie op de juiste plek terechtkomen. Daarom wordt dat RNA-met-instructies in piepkleine vetbolletjes verpakt, die het beschermen en zorgen dat het niet in het bloed wordt afgebroken. Bij de prik met het vaccin wordt dus een vloeistof met deze vetbolletjes met daarin de instructies in een spier in onze arm gespoten. Die vetbolletjes versmelten met de cellen en daardoor wordt het RNA losgelaten in de cellen. Het corona-eiwit wordt geproduceerd en verlaat de cel. Eigenlijk is dat uitsteeksel een soort sleutel waardoor het virus binnen wil dringen, maar zover komt het niet.

Antistoffen staan paraat

Want onze afweercellen, de B-cellen en T-cellen, gebruiken deze uitsteeksels als oefenmateriaal om te leren hoe het virus eruitziet en komen ertegen in actie. Het maakt dan antistoffen aan. Als er later een echte coronabesmetting plaatsvindt herkent het afweersysteem die uitsteeksels onmiddellijk en schakelt het virus uit. Op het moment dat het afweersysteem na de vaccinatie gaat werken kun je wel wat jeuk krijgen, en soms ook wat spierpijn of koorts.”

Waarom is er voor een nieuwe techniek gekozen?

Dokter Ted: “Voor klassieke vaccins kweken wetenschappers virussen, of stukjes daarvan, in levende cellen. Dat kunnen menselijke cellen of dierlijke cellen zijn, of zelfs bevruchte kippeneieren. Die methode is tijdsintensief en zulke biologische ‘fabriekjes’ hebben daarnaast ook last van biologische variatie: geen 2 cellen of 2 eieren zijn precies hetzelfde, waardoor de virusproductie niet altijd stabiel is. Ook moeten ze precies de juiste hoeveelheid voeding en zuurstof krijgen en in een steriele omgeving gehouden worden om bacterie- en schimmelinfecties te voorkomen. RNA-vaccins komen tot stand in een reageerbuisje, zonder dat er cellen, eieren of ander levend materiaal bij komt kijken. Daarmee omzeilen wetenschappers problemen met biologische variatie en infecties.”

Hoe veilig is zo’n nieuwe techniek?

Dokter Ted: “RNA-vaccins zijn niet zo nieuw als vaak wordt gedacht. Het idee is zelfs al zo’n 15 jaar oud. Sindsdien hebben wetenschappers de technologie verder ontwikkeld. Ze ontdekten bijvoorbeeld hoe ze het RNA het best konden verpakken, in die vetbolletjes dus. En van dat voorwerk plukken we nu de vruchten. En wetenschappers en farmaceuten waren natuurlijk al bekend met coronavirussen. Door eerder onderzoek naar coronavirussen, zoals SARS en MERS, weten onderzoekers hoe zo’n coronavirus in elkaar steekt. Ze leerden dat coronavirussen de uitsteekseltjes nodig hebben om cellen te infecteren, wat zulke eiwitten uitstekende kandidaten maakt voor een vaccin.”

Waarom wordt het Moderna-vaccin aan ouderen gegeven, terwijl eerder uit onderzoek is gebleken dat het bij deze groep zo’n 10 procent minder effectief is?

Dokter Ted: “Dat leek op papier zo te zijn, maar in de praktijk blijkt er geen reden om aan te nemen dat het bij ouderen echt minder effectief is. Waarschijnlijk is dat beeld ontstaan doordat in het vooronderzoek zo weinig gevaccineerde ouderen ziek werden, de onderzoeksgroep was gewoon te klein om het goed te kunnen inschatten.”

Werken de huidige vaccins nog wel goed, nu er gemuteerde coronavirussen opgedoken zijn?

Dokter Ted: “Virussen, dus ook het coronavirus, veranderen steeds, dat hoort er gewoon bij. Hoe belangrijk zo’n mutatie is hangt af van de plek in het virus waar die verandering plaatsvindt. Het zou kunnen dat een vaccin dan wat minder effectief is, maar daarover is op dit moment nog niet genoeg bekend. Het wordt natuurlijk wel onderzocht. In dat geval kunnen de vaccins trouwens meestal vrij simpel worden aangepast. Zolang het coronavirus nog gemakkelijk om zich heen kan grijpen zoals nu zal het waarschijnlijk niet ingrijpend muteren, daar heeft het geen belang bij. Pas als door de vaccinaties heel weinig mensen er nog ziek van worden zou je dat kunnen verwachten.”

Dokter Ted praat in de uitzending van Tijd voor MAX van donderdag 7 januari uitgebreid over dit onderwerp.

Bron: MAX Vandaag