Zo herkent u nepnieuws over Corona

Corona-nepnieuws

Juist in crisistijd willen we ons goed informeren. Maar in de stortvloed aan nieuwsberichten over Corona wordt ook nepnieuws verspreid. Afgelopen weekend is een ‘noodoproep’ van een arts uit het Bredase Amphia Ziekenhuis veelvuldig gedeeld op Facebook. Het ziekenhuis benadrukte op zondag al dat het hier gaat om een nepbericht.

Het meeste nieuws is echt

Nepnieuws of fake news is een term die u overal hoort. Gelukkig is – zeker in ons land – het meeste nieuws gewoon echt nieuws. Dat gelooft niet iedereen. De Amerikaanse president vindt vrijwel ieder bericht dat kritisch is over Trump een nepnieuwsbericht. Volgens hem zijn kritische media simpelweg ‘fake news media’. Maar het onderscheid tussen echt nieuws en nepnieuws ligt genuanceerder.

Foute info is niet altijd nepnieuws

Allereerst is er een belangrijk verschil tussen misinformatie en desinformatie. Misinformatie is informatie die feitelijk niet klopt of incompleet is, maar waarbij dat niet expres ging. Als een journalist per ongeluk schrijft dat sprake is van 21 doden, terwijl dat er feitelijk 12 zijn, dan is dat misinformatie. De informatie klopt niet, maar de journalist probeerde niet bewust te misleiden. Misinformatie is geen nepnieuws.

Desinformatie daarentegen is wel bewust opgesteld om te misleiden. Nepnieuwsberichten zijn nieuwsberichten die bewust en aantoonbaar onwaar zijn én de lezer kunnen misleiden. Omdat deze berichten u willen misleiden is het belangrijk deze te herkennen.

Waarom wordt nepnieuws verspreid?

De meeste nepnieuwsberichten worden verspreid om twee redenen. De verzender wil geld verdienen of hij heeft een bepaalde ideologie en wil u ergens van overtuigen.

Nepnieuws voor geld

Een bekend voorbeeld van nepnieuws met een economisch motief zijn de berichten over investeringen in bitcoins of buitenlandse valuta. Hiervoor zijn onder andere John de Mol, Jort Kelder en Ali B misbruikt. In eerste instantie lijkt het een nieuwsbericht van NOS, maar in werkelijkheid is het reclame voor een risicovol beleggingsproduct.

In het geval van corona zal nepnieuws met een economisch motief bijvoorbeeld gaan over desinfecterende middelen, speciale mondkapjes of vernieuwende weerstandsverhogende supplementen. Laat u niet gek maken, uw drogist of apotheker kan u hier altijd over adviseren.

Nepnieuws: Ali B in zogenaamd bericht van NOS

Nepnieuws om te overtuigen

Nepnieuws met een ideologisch doel gaat vaak over onderwerpen die politiek gevoelig zijn. Denk aan klimaatverandering, migratie of vaccinaties. Ook bij de verspreiding van dit soort berichten wordt ‘nieuws’ vaak verpakt alsof het echt nieuws is. Dat doen ze door bestaande nieuwssites qua opmaak na te maken, bekende personen te misbruiken of experts expres verkeerd te citeren. Het doel is vaak om een bepaald (verkeerd) beeld te creëren over iets of iemand.

De ‘noodoproep’ van de Amphia-arts is een voorbeeld. Dit nepnieuws draagt bij aan een gevoel van onveiligheid en zorgt daarmee voor meer chaos. En chaos is altijd slecht voor de zittende regering, want zij zijn immers eindverantwoordelijk.

Slecht (nep)nieuws verspreidt razendsnel

Sociale media maken het mogelijk dat berichten razendsnel verspreiden. Een kenmerk dat nepnieuws vrijwel altijd bevat is ‘sensatie’. Goed nieuws is vaak voorspelbaar en valt minder op, maar sensationeel negatief nieuws trekt juist de aandacht en wekt emoties op. De evolutionaire psychologie verklaart die focus op negatief nieuws: potentieel gevaar in de omgeving herkennen. Slecht nieuws verspreidt ook sneller dan goed nieuws.

Van vrienden dus waar

Mensen willen cruciale informatie over corona delen met vrienden en familie, maar verspreiden onbewust net zo goed desinformatie. En omdat de berichten die mensen lezen op hun tijdlijn gedeeld zijn door vrienden of familie is de drempel om het bericht zelf ook te delen lager: ‘waarom zou Ome Jan het anders delen? Het bericht zal wel waar zijn.’

Nepnieuws herkennen

Het is niet altijd eenvoudig om nepnieuws te herkennen. Verzenders van nepnieuws zijn ook niet gek, zij maken de berichten zo geloofwaardig mogelijk. Toch kunt u een aantal dingen doen of bedenken. Hoe herkent u nepnieuws over Corona?

1) Gebruik uw gezonde verstand

Laat u niet bang maken en wees kritisch.

2) Raadpleeg meerdere bronnen

Heeft u iets gelezen of gezien waarvan u twijfelt of het echt is? Lees dan ook andere kranten en kijk naar verschillende mainstream programma’s. Hoe meer verschillende bronnen u raadpleegt hoe beter het is. Alle gerespecteerde kranten en journalistieke radio- en televisieprogramma’s plaatsen ook berichten op sociale media. Daar werken ervaren journalisten die getraind zijn om echt nieuws van nepnieuws te onderscheiden. Echt nieuws komt uiteindelijk altijd bovendrijven.

3) Kijk wie de afzender is

Op sociale media kan iedereen berichten plaatsen. Een bericht is dus niet altijd afkomstig van iemand met goede intenties. Als u niet weet wie de bron is, kunt u er niet vanuit gaan dat het bericht klopt. Als een bericht bijvoorbeeld begint met de tekst ‘Ik kreeg dit doorgestuurd van…’ is niet duidelijk wie de bron is. Wees in zo’n geval kritisch.

4) Bedenk wie belang heeft bij het bericht. Wat is het doel van het bericht?

Wil de verzender u iets verkopen? Of moet je ergens op klikken? Brengt het bericht politici in een slecht daglicht? Moet u het bericht doorsturen of delen? In een echt nieuwsbericht worden geen producten verkocht en is nooit het doel om u door te sturen naar een website vol advertenties waar soms ‘malware’ op uw computer geïnstalleerd wordt. Wees dus voorzichtig.

5) Sensatie is leuk, maar niet altijd waar

Als een bericht zeer sensationeel is, dus de nadruk sterk ligt op angst, gevaar of seks, probeer dan de inhoud extra kritisch te beoordelen.

(Foto: Shutterstock)